Fakty powszechnie znane oraz znane sądowi z urzędu (art. 168 k.p.k.)

Ustawodawca wyjątkowo zezwolił w art. 168 k.p.k., aby w toku procesu uznać pewne fakty za udowodnione bez przeprowadzania postępowania dowodowego.

Zezwolenie zawarte w treści art. 168 k.p.k. dotyczy dwóch kategorii faktów. Pierwsza, to fakty powszechnie znane i te nie wymagają w ogóle dowodu (notoryjność powszechna). Są to fakty znane bez mała każdemu poprawnie rozumującemu człowiekowi, funkcjonującemu w danej społeczności, w czasie procesu. Fakty te stanowią części składowe podstawowej wiedzy ogólnej, także historycznej. Chodzi przy tym o rzeczywiste, prawdziwe fakty, a nie o powszechne nawet, ale jedynie niepotwierdzone przekonania o ich istnieniu. W stosunku do niektórych faktów powszechnie znanych można przy tym mówić o ich oczywistości, ich znajomość jest bowiem bezsporna i powszechna.

Druga kategoria faktów, o której mowa w art. 168 k.p.k. to fakty znane sądowi z urzędu, a więc takie z jakimi sąd zapoznał się w toku wykonywania czynności, dla których został powołany (notoryjność urzędowa). Wówczas jednak konieczne jest zwrócenie uwagi stron na te fakty, po to, aby strona mogła je ewentualnie kwestionować, wnioskować o przeprowadzenie dowodu potwierdzającego ich istnienie albo dowodów przeciwnych.

W ocenie Sądu Najwyższego powszechna wiedza przeciętnego człowieka, wynikająca z doniesień mediów, mechanizmów opisywanych wielokrotnie w pozycjach literatury faktu, w opracowaniach historycznych a nawet w literaturze i filmie poświęconych działalności wywiadowczej pozwala na przyjęcie, że niebezpieczeństwo opisane w uzasadnieniu zaskarżonego kasacją orzeczenia ma rzeczywisty charakter, a wiedza o jego istnieniu ma charakter powszechny. Znane i opisane w źródłach historycznych są przypadki działań odwetowych podejmowanych przez służby wywiadowcze różnych państw w odniesieniu do osób zbierających informacje wywiadowcze i osób informacji tych udzielających, działania te nie ograniczały się przy tym do inicjowania postępowań karnych czy zabiegów zmierzających do wydalenia danej osoby poza terytorium państwa. Notoryjność tych faktów powoduje, że brak podstaw do wskazywania konkretnych przypadków i dowodzenia, że omawiane niebezpieczeństwo ma charakter rzeczywisty i bezpośredni. Nie ma zatem racji autor kasacji, gdy domaga się przeprowadzania dowodów na powyższe okoliczności.

Postanowienie SN z dnia 20 marca 2013 r., II KK 230/12

Standard: 20516 (pełna treść orzeczenia)