Wpływ zmiany stosunku między oskarżonym i pokrzywdzonym na tryb ścigania

W doktrynie wskazuje się, że cyt. "zmiana stosunku między oskarżonym a pokrzywdzonym i stanie się dla niego najbliższym w toku postępowania prowadzonego już in personam nie rzutuje na tryb ścigania i nie czyni przestępstwa ściganego z urzędu bez wniosku czynem wnioskowym, gdyż stosunek bliskości nie istniał ani w momencie jego popełnienia, ani przy podejmowaniu ścigania przeciwko osobie.

Przy ściganiu względnie wnioskowym chodzi zaś o przestępstwo «popełnione» na szkodę osoby najbliższej, a nie o czyn popełniony wobec osoby obcej, która dopiero później, w toku procesu prowadzonego już przeciwko określonej osobie w ramach ścigania z urzędu bez potrzeby uzyskiwania wniosku, stała się nagle najbliższą dla oskarżonego. To samo odnieść należy do możliwości wyłączania osób najbliższych spod ścigania bezwzględnie wnioskowego, gdy wniosek nie wymienił indywidualnie oznaczonych osób jako sprawców takiego czynu. Nie wyklucza to natomiast uwzględnienia owej zmiany np. przy wymiarze kary w ramach zachowania się oskarżonego już po popełnieniu przestępstwa" (T. Grzegorczyk: Komentarz do art. 12 k.p.k., System Informacji Prawnej Lex).

W przypadku przestępstw wnioskowych chwilą istotną dla ustalenia, czy sprawca przestępstwa jest dla pokrzywdzonego osobą najbliższą, jest nie tylko chwila popełnienia przestępstwa lub stwierdzenia, kto jest jego sprawcą, ale także chwila ewentualnego powstania stosunku rodzinnego związanego z pojęciem osoby najbliższej, także po popełnieniu przestępstwa, również już w toku dalszego postępowania, byleby przed jego prawomocnym zakończeniem.

Organ procesowy po ustaleniu, w przypadku przestępstw względnie wnioskowych, że sprawca przestępstwa jest lub stał się osobą najbliższą dla pokrzywdzonego, powinien zwrócić się do pokrzywdzonego o oświadczenie, czy składa wniosek o ściganie, a jeśli ten wniosku nie złoży, postępowanie należy umorzyć.

Takie też stanowisko wyrażono w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 2008 r., II KK 56/08.

Wyrok SN z dnia 3 marca 2015 r., IV KO 1/15

Standard: 20425 (pełna treść orzeczenia)

Jeśli wniosek jest instytucją o charakterze przede wszystkim procesowym, to chwilą istotną dla ustalenia, czy sprawca przestępstwa jest dla pokrzywdzonego osobą najbliższą, jest nie tylko chwila popełnienia przestępstwa lub stwierdzenia, kto jest jego sprawcą, ale także chwila ewentualnego powstania stosunku rodzinnego związanego z pojęciem osoby najbliższej, także po popełnieniu przestępstwa, również już w toku postępowania, byle by przed jego prawomocnym zakończeniem.

Organ procesowy, po ustaleniu w przypadku przestępstw względnie wnioskowych, iż sprawca przestępstwa jest lub stał się osobą najbliższą dla pokrzywdzonego, powinien zwrócić się do pokrzywdzonego o oświadczenie, czy składa wniosek o ściganie, a jeśli ten wniosku nie złoży, postępowanie należy umorzyć

Wyrok SN z dnia 27 sierpnia 2008 r., II KK 56/08

Standard: 26235 (pełna treść orzeczenia)