Skarga od prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd I instancji (art. 424[1] k.p.c.)

Artykuł 424[1] § 2 k.p.c. pozwala w wyjątkowych przypadkach na zaskarżenie prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji. Przed sporządzeniem skargi trudno ocenić, czy taki wyjątkowy przypadek zachodzi, nie ulega natomiast wątpliwości, że są sytuacje, w których bez głębszej analizy lub prowadzenia dłuższych dociekań można stwierdzić, iż wydanie orzeczenia nie mogło wyrządzić stronie szkody lub że możliwe jest uchylenie lub zmiana orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych. W grę mogą wchodzić także sytuacje, w których z innych oczywistych względów skarga jest niedopuszczalna, np. ze względu na czas wydania zaskarżonego orzeczenia, ze względu na złożenie wniosku przez osobę nieuprawnioną do skargi, zgłoszenie zamiaru zaskarżenia orzeczenia nieistniejącego lub zaskarżenie wyłącznie uzasadnienia orzeczenia. We wszystkich tych wypadkach skarga będzie z góry skazana na niepowodzenie.

W razie wystąpienia przez stronę o zwolnienie od kosztów sądowych w celu wniesienia takiej skargi, art. 109 ust. 2 u.k.s.c. ma zastosowanie wprost.

Sąd może odmówić zwolnienia strony od kosztów sądowych lub ustanowienia pełnomocnika w celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jeżeli skarga z oczywistych względów podlegałaby odrzuceniu.

Uchwała SN z dnia 13 lipca 2010 r., III CZP 29/10

Standard: 53611 (pełna treść orzeczenia)

Niewykazanie przez skarżącego, że zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego, niezaskarżonego orzeczenia sądu pierwszej instancji, powoduje odrzucenie skargi przez Sąd Najwyższy (postanowienia z dnia 9 lutego 2006 r., IV CNP 41/05, z dnia 6 grudnia 2006 r., V CNP 142/06, z dnia 18 grudnia 2006 r., IV CNP 115/06 oraz z dnia 13 lutego 2007 r., I CNP 85/06).

Postanowienie SN z dnia 2 lutego 2010 r., IV CNP 101/09

Standard: 34427 (pełna treść orzeczenia)

Art. 424[1] § 2 k.p.c. przewiduje szczególne przesłanki dopuszczalności skargi, m.in. od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie wydanego przez Sąd pierwszej instancji. Jedną z tych pozytywnych przesłanek - wynikającą z art. 424[1] § 2 k.p.c. - przysługiwania skargi od prawomocnego orzeczenia Sądu pierwszej instancji jest nieskorzystanie przez strony z przysługujących im środków prawnych, ograniczone jednak tylko do wyjątkowych wypadków (por. postanowienie SN z dnia 2 lutego 2006 r., l CNP 4/06, OSNC 2006, Nr 6, poz. 113).

W stanie faktycznym powód wniósł apelację od zaskarżonego obecnie skargą wyroku, która jednak, postanowieniem Sądu drugiej instancji, została prawomocnie odrzucona wskutek nieuiszczenia opłaty podstawowej przez reprezentującego powoda profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Taka sytuacja nie mieści się w pojęciu „nieskorzystania przez stronę z przysługującego jej środka prawnego".

Nie sposób bowiem aprobować tezy, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia miałaby przysługiwać od wszelkich prawomocnych orzeczeń, a zwłaszcza wydanych przez Sąd pierwszej instancji, które uprawomocniły się w następstwie nieskutecznego wniesienia przez stronę zwyczajnego środka zaskarżenia (a więc także apelacji), np. w wyniku uchybienia terminowi do jego wniesienia czy obowiązkowi należytego jego opłacenia.

Jak trafnie uznał Trybunał Konstytucyjny, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem nie może być traktowana jako alternatywny, uzupełniający środek zaskarżenia wobec instrumentów procesowych przysługujących stronie w postępowaniu zasadniczym, a jej uprawnienia do kwestionowania zgodności prawomocnego orzeczenia z prawem nie mogą być oceniane w oderwaniu od staranności zachowania w toku postępowania instancyjnego (por. postanowienie TK z dnia 3 lipca 2007 r., sygn. SK 4/07 OTK-A 2007/7/83).

Postanowienie SN z dnia 1 października 2008 r., V CNP 79/08

Standard: 20366 (pełna treść orzeczenia)