Zasada imperatywnego i publicznoprawnego charakteru norm prawa procesowego

W ramach podziału prawa przedmiotowego na publiczne i prywatne – prawo procesowe cywilne lokuje się w kręgu prawa publicznego. Trudności diagnostyczne mogą wynikać z faktu, że prawo procesowe cywilne jest dotknięte swoistym dualizmem polegającym na tym, iż z jednej strony służy ono realizacji norm prawa prywatnego, z drugiej należy ze swoimi normami do prawa publicznego. Oczywiście, występują w procesie pierwiastki prywatnoprawne, a niekiedy klasyczne instytucje prawa prywatnego (uznanie, ugoda, potrącenie etc.), różny jest także rozkład elementów inkwizycyjno-śledczych i elementów kontradyktoryjnych, czyli stopień tzw. publicyzacji procesu, jednakże proces jako całość oraz wszystkie jego instytucje i urządzenia zawsze, mimo niekiedy teleologicznej niejednorodności, mają charakter iuris publicum. Odgrywa to istotną rolę przy opisie, objaśnianiu i stosowaniu tych instytucji, a także przy wykładni i rozstrzyganiu powstających w praktyce problemów jurydycznych (prawnoprocesowych).

Uchwała SN z dnia 11 kwietnia 2024 r., III CZP 47/23

Standard: 81309 (pełna treść orzeczenia)

Normy prawa procesowego, jako mające za przedmiot regulację publicznoprawną, mają co do zasady charakter imperatywny. Oznacza to, że wola stron nie ma wpływu na stosowanie bądź też niestosowanie przepisów prawa procesowego, które zarazem powinny być wykładane ściśle. Jedynie ustawa może przewidywać w konkretnym wypadku dopuszczalność umownego odstępstwa od treści normy prawa procesowego.

Uchwała SN z dnia 24 stycznia 2003 r., III CZP 90/02

Standard: 20075 (pełna treść orzeczenia)