Przedmiot opodatkowania

Stosownie do art. 9 ust. 2 u.p.d.o.f., dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Można zatem powiedzieć, że podatek dochodowy obciąża "dodatnie efekty działalności (zysk, dochód)" (A. Huchla, Podatki dochodowe, [w:] Prawo finansowe, R. Mastalski, E. Fojcik-Mastalska (red.), Warszawa 2013, s. 287). W ten sposób realizowana jest przez ustawodawcę zasada opodatkowania czystego dochodu w ujęciu przedmiotowym, co oznacza, że "opodatkowaniu może podlegać jedynie dochód, który pozostaje do dyspozycji osoby uzyskującej go i może być przeznaczony na zaspokojenie jej potrzeb" (H. Litwińczuk, Podatki dochodowe, [w:] System ..., s. 182).

Ukształtowanie w przepisach u.p.d.o.f. przedmiotu opodatkowania pozwala na sformułowanie wniosku, że w istocie opodatkowaniu podlega osiąganie normatywnie zdefiniowanych dochodów (por. K. Koperkiewicz-Mordel, [w:] Polskie prawo podatkowe, (red.) W. Nykiel, Warszawa 2011, op. cit., s. 161). Trybunał zwraca bowiem uwagę, że pojęcie dochodu (niezależnie od źródła jego pochodzenia) ma ściśle określone w u.p.d.o.f. znaczenie, niepokrywające się z potocznym znaczeniem słowa "dochód", które niewątpliwie - nawiązując do kategorii ekonomicznej - oznacza "sumę wpływów w gospodarce państwa, przedsiębiorstwa lub jednostki w określonym czasie" (Mały Słownik Języka Polskiego PWN, Warszawa 1968, s. 137 oraz Uniwersalny Słownik Języka Polskiego PWN, Warszawa 2003, s. 631). W literaturze przedmiotu odnotowano, że ujęcie dochodu w u.p.d.o.f., z jednej strony - jest szersze niż zakres znaczeniowy wynikający ze słownikowego określenia dochodu, z drugiej zaś - nie obejmuje wszystkich elementów mieszczących się w tym określeniu. Wskazuje się, że: "Po pierwsze, nie można utożsamiać dochodu w sensie ekonomicznym z dochodem podatkowym. Możliwe jest bowiem, że u podmiotu wystąpi dochód podatkowy mimo braku realnego przyrostu majątkowego albo że wystąpi realny przyrost majątku, lecz nie będzie on stanowił dochodu podatkowego. Po drugie, pamiętać należy, że przepisów u.p.d.o.f. nie stosuje się do pewnych rodzajów działalności czy też typów zdarzeń, co powoduje, że mimo wystąpienia przyrostu majątkowego możliwego do rozpatrywania w kategoriach dochodowych nie będzie on uznany za dochód podatkowy" (Komentarz do art. 1, Teza 8 [w:] A. Bartosiewicz i R. Kubacki, op. cit.). Dochód w rozumieniu u.p.d.o.f. oznacza niewątpliwie uzyskanie korzyści majątkowej, czy też inaczej - przysporzenia, mogącego przybrać postać zarówno zwiększenia aktywów podatnika, jak i uniknięcia (zaoszczędzenia) wydatków, które musiałby ponieść. W tej ostatniej sytuacji, mimo braku realnego przyrostu majątku, występuje dochód podlegający opodatkowaniu.

Przychód ze źródła, jakim jest stosunek służbowy czy stosunek pracy, nie różni się od przychodów osiąganych z innych źródeł, tzn. może wystąpić pod różnymi postaciami, przy czym najczęściej występującą i najbardziej typową postacią są oczywiście pieniądze (w formie gotówkowej lub bezgotówkowej). Ponadto może przybrać postać uzyskanego przez podatnika świadczenia w naturze, które ma formę rzeczową lub stanowi usługę (por. A. Huchla, op. cit., s. 290). Gdy chodzi o pierwszą postać przychodu ze stosunku służbowego i stosunku pracy, to - zgodnie z art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f. - obejmuje ona "wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika". W tym samym przepisie, jako dochód podlegający opodatkowaniu, ustawodawca wskazuje "wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych".

Wyrok TK z dnia 8 lipca 2014 r., K 7/13, OTK-A 2014/7/69, Dz.U.2014/947

Standard: 2525 (pełna treść orzeczenia)