Zasady współżycia społecznego w procesie o ustalenie nieważności czynności prawnej; podważanie sankcji bezwzględnej nieważności czynności poprzez zarzut nadużycia prawa

Art. 5 k.c. nie stosuje się np. w sprawie o ustalenie nieważności czynności prawnej na podstawie art. 58 § 1 k.c.

o ile art. 5 k.c. nie zawiera expressis verbis ograniczeń jego stosowania z uwagi na rodzaj sprawy, to jak wskazuje się w piśmiennictwie i judykaturze, niekiedy przepisy prawa (ich charakter) wyłączają w ogóle możliwość oceny pewnego zachowania się jako niestanowiącego realizacji praw podmiotowych, w rozumieniu tego przepisu.

Z powołaniem się na zasady współżycia społecznego nie można podważać ani modyfikować wyraźnych dyspozycji przepisów prawnych, które – ze względu na względy bezpieczeństwa obrotu prawnego - przewidują sankcję bezwzględnej nieważności czynności sprzecznych z prawem, a nie przewidując żadnych od tego wyjątków, samodzielnie i wyczerpująco przesadzają o prawach stron. (zob. np. wyroki SN: z 22 września 1987 r., III CRN 265/87; z 6 stycznia 2000 r., I CKN 1361/98 i z 5 lutego 2002 r., II CKN 726/00).

Wyrok SN z dnia 31 marca 2023 r., II CSKP 1283/22

Standard: 86649 (pełna treść orzeczenia)

Powołując się na zasady współżycia społecznego, nie można co do zasady podważać ani modyfikować dyspozycji przepisów prawnych, które przewidują sankcję bezwzględnej nieważności czynności prawnych. Przepisy te bowiem samodzielnie, w sposób niewątpliwy i nieprzewidujący alternatywnego rozwiązania, przesądzają o prawach stron, niezależnie od orzeczenia stwierdzającego nieważność.

Powołanie na art. ‎5 k.c. mogłoby mieć sens jedynie wówczas, gdyby zakładać, że roszczenie ‎z materialnoprawnego punktu widzenia jest zasadne, natomiast per se kreuje nadużycie prawa podmiotowego.

Wyrok SN z dnia 15 grudnia 2022 r., II CSKP 335/22

Standard: 81950 (pełna treść orzeczenia)