Przenoszalność praw autorskich do projektu architektonicznego (art. 52 ust. 1 i art. 61 Pr.Aut.)
Przeniesienie własności egzemplarza utworu (art. 52 Pr.Aut.) Przejście autorskich praw majątkowych (art. 41 – 68 Pr.Aut.)
Artykuł 61 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.) uprawnia do eksploatacji projektu architektonicznego w każdy sposób podporządkowany jego materialnej realizacji w postaci budowy.
Prawo to jest zbywalne.
Artykuł 61 pr. aut. – według którego, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie egzemplarza projektu architektonicznego od jego twórcy obejmuje prawo zastosowania tego egzemplarza tylko do jednej budowy – chroni w swym założeniu, z jednej strony, interesy nabywcy egzemplarza projektu architektonicznego, przez to, że nabywca egzemplarza projektu architektonicznego w następstwie samego nabycia tego egzemplarza uzyskuje wskazane prawo (wyjątek od art. 52 ust. 1 pr. aut.), choćby w umowie z twórcą nie zastrzegł nabycia praw autorskich – co w praktyce zdarza się nierzadko, a z drugiej strony chroni interesy twórcy, przez to, że przeciwdziała wykorzystaniu projektu do wielu budowli.
W przypadku projektów indywidualnych o wysokim stopniu specyfiki ujawnia się tylko pierwsza z tych funkcji ochronnych omawianego przepisu, odnosząca się do nabywcy egzemplarza projektu. Przy projektach indywidualnych o wysokim stopniu specyfiki możliwość wykorzystania do innych budowli nie wchodzi w grę.
Niewątpliwie art. 61 pr. aut. uprawnia do urzeczywistnienia projektu, czyli do zwielokrotnienia utworu architektonicznego w postaci materialnej (budynku, konstrukcji). Nie powinien też budzić wątpliwości zbywalny charakter prawa, które przyznaje art. 61 pr. aut. (zob. art. 41 ust. 1 pr. aut.; tak też SN w wyroku z dnia 25 maja 2017 r., II CSK 531/16; odmiennie jednak wyrok SN z dnia 18 czerwca 2003 r., II CKN 269/01 – poddany w piśmiennictwie krytyce).
W świetle art. 61 pr. aut. istotne jest ograniczenie wykorzystania projektu będącego przedmiotem umowy do jednej budowy, a nie to, kto ten projekt wykorzysta.
Art. 61 pr. aut. uprawnia do eksploatacji projektu w każdy sposób podporządkowany materialnej realizacji w postaci budowy; może, zatem mieć zastosowanie także do projektów, które bezpośrednio nie nadają się do realizacji w postaci budowy i uprawniać do opracowania dalszych projektów (dzieł zależnych) niezbędnych do realizacji budowy lub do włączenia nabytego projektu do całości opracowania, które dopiero może być podstawą budowy. Za tym stanowiskiem przemawiają silnie funkcja art. 61 pr. aut. Budowa jest na ogół przedsięwzięciem na tyle złożonym, że w razie opowiedzenia się za stanowiskiem, art. 61 pr. aut. przyznaje prawo jedynie do budowy na podstawie projektu, w wielu przypadkach art. 61 pr. aut. nie mógłby mieć zastosowania i inwestorzy pozostaliby – jak trafnie zauważono w literaturze przedmiotu – z bezwartościową dokumentacją.
Art. 61 pr. aut. ma dyspozytywny charakter.
Wyrok SN z dnia 22 marca 2019 r., I CSK 104/18
Standard: 63689 (pełna treść orzeczenia)
Zgodnie z regulacją art. 52 ust. 1 prawa autorskiego przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych. Przepis ten ustanawia zasadę obejmującą pełen zakres autorskich praw majątkowych przysługujących twórcy. Odstępstwo od tej zasady ustawodawca przewidział jednak wyjątek.
W myśl bowiem art. 61 prawa autorskiego, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy. Oznacza to, że z zakresu autorskich praw majątkowych przysługujących twórcy egzemplarza projektu wyłączone zostało prawo zastosowania tego projektu do jednej konkretnej budowy prawo to bowiem przechodzi na nabywcę egzemplarza projektu. Prawo zastosowania projektu do jednej konkretnej budowy jest niewątpliwie prawem majątkowym, co do którego przepisy prawa nie przewidują żadnych ograniczeń w zakresie jego zbycia. Nie jest ono powiązane ściśle z osobą nabywcy projektu od jego twórcy. Prawo to może być więc przedmiotem obrotu.
Kwestia "przenoszalności" prawa w zakresie wynikającym z art. 61 prawa autorskiego była przedmiotem wypowiedzi w piśmiennictwie prawnym. W glosie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie II CKN 269/01 autorstwa Elżbiety Traple (Glosa 2005/2/79-91) wyrażony został pogląd, iż nie istnieją żadne podstawy wyłączenia przenoszalności praw autorskich do projektu uzyskanych w zakresie określonym w art. 61. Skoro można wykorzystać projekt tylko do jednej budowy, to istotne jest tylko powyższe ograniczenie, a bez znaczenia pozostaje okoliczność, kto ten projekt wykorzysta. Glosatorka dochodzi do powyższego wniosku odpowiadając na pytanie czy inwestor, który kupuje egzemplarz projektu architektonicznego, uzyskuje na mocy tego projektu pozwolenie na budowę i następnie sprzedaje działkę, nie może przenieść praw majątkowych do wykorzystania projektu do tej jednej budowy, która miała być zrealizowana na tej działce. Jest to sytuacja często występująca w praktyce i nie budzi wątpliwości, że nie wymaga zgody autora egzemplarza projektu architektonicznego przeniesienie prawa zastosowania tego projektu do jednej skonkretyzowanej budowy przez osobę inną niż pierwotny nabywca egzemplarza projektu.
Wyrok SA w Gdańsku z dnia 12 października 2012 r., V ACa 684/12
Standard: 19884 (pełna treść orzeczenia)