Podział opłat reprograficznych (art. 20 Pr. Aut.)

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, producenci i importerzy magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza opublikowanego utworu, a także czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, zobowiązani są do uiszczania na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania, działających na rzecz twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców, tak zwanych opłat reprograficznych, których wysokość nie może przekraczać 3% kwoty należnej z tytułu sprzedaży tych urządzeń i nośników.

Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów, pozwany uprawniony jest do pobierania opłat reprograficznych na rzecz twórców. Zarazem § 3 ust. 2 rozporządzenia zobowiązuje pozwanego do dokonania podziału pobranych opłat od urządzeń i nośników wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Tryb dokonania tego podziału reguluje § 7 rozporządzenia, który jako zasadę wprowadza dokonanie podziału opłat na podstawie porozumienia zawartego przez wszystkie organizacje reprezentujące podmioty uprawnione.

Przy zawieraniu porozumienia należy uwzględnić wyniki badań obejmujących korzystanie z utworów, artystycznych wykonań oraz fonogramów i wideogramów, odzwierciedlających strukturę i rozmiar utrwalania utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów do własnego użytku osobistego (§ 7 ust. 2 rozporządzenia). W przypadku braku takiego porozumienia, a więc w sytuacji faktycznej która zaistniała w rozpoznawanej sprawie - rozporządzenie Ministra Kultury z 2 czerwca 2003 r. nakazuje dokonanie podziału opłat przez organizacje, które dokonały poboru tych opłat, po ustaleniu, przy uwzględnieniu wyników badań obejmujących korzystanie z utworów, artystycznych wykonań oraz fonogramów i wideogramów, odzwierciedlających strukturę i rozmiar utrwalania utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów do własnego użytku osobistego, jaka część opłat jest należna poszczególnym kategoriom podmiotów uprawnionych (§ 7 ust. 3 rozporządzenia).

W efekcie zasadniczym elementem kształtującym podział opłat są przeprowadzone badania dotyczące korzystania z utworów, artystycznych wykonań oraz fonogramów i wideogramów.

Powyższe przepisy nie upoważniają pozwanego do arbitralnego wyznaczania wysokości należnych poszczególnym podmiotom części opłat, w szczególności z pominięciem przeprowadzonych wyników badań. Z przepisów tych nie wynika również, jak wywodzi skarżący, że jeżeli dany podmiot nie podziela ustaleń dokonanych w oderwaniu od wyników przeprowadzonych badań, ciężar wykazania (udokumentowania) tych zastrzeżeń obciąża podmiot uprawniony.

Trafnie sąd okręgowy odczytał treść powyższych norm w ten sposób, że określając ostatecznie wysokość opłat należnych poszczególnym podmiotom zobowiązany jest uwzględnić wyniki przeprowadzonych badań. Dopiero w sytuacji, gdy dany podmiot kwestionuje tak dokonane ustalenia, to jest ustalenia uwzględniające wyniki przeprowadzonych badań, zgodnie z § 7 ust. 3 rozporządzenia może zgłosić zastrzeżenie dotyczące wysokości przypadającej kwoty opłat i przedstawić dokumentację w tym zakresie. Punktem wyjścia dokonanych ustaleń powinny być jednak, zgodnie z treścią rozporządzenia, wyniki przeprowadzonych badań obejmujących korzystanie z utworów, artystycznych wykonań oraz fonogramów i wideogramów, odzwierciedlających strukturę i rozmiar utrwalania utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów do własnego użytku osobistego.

Pozwany składając propozycję powodowemu stowarzyszeniu co do wysokości należnej mu części opłat odrzucił wyniki przeprowadzonych uprzednio badań. Co więcej, szacując początkowo wysokość należnego powodowi udziału w pobranych opłatach na 1%, a następnie zwiększając ten udział do 4%, pozwany w ogóle nie wskazał jakichkolwiek kryteriów, w oparciu o które dokonał takiego podziału tych opłat. Zgodnie z § 7 ust. 1 rozporządzenia z dnia 2 czerwca 2003 r. dokonany podział powinien nastąpić proporcjonalnie do zakresu utrwalania do własnego użytku osobistego utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów pochodzących od reprezentowanych przez poszczególne organizacje podmiotów. Celem ustalenia tych proporcji zlecone zostały badania dotyczące korzystania z utworów, artystycznych wykonań oraz fonogramów i wideogramów.

Nie można również podzielić zarzutów skarżącego odwołujących się do wykładni prowspólnotowej i wskazujących na naruszenie prawa wspólnotowego (art. 12 Traktatu o Unii Europejskiej oraz dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym). Jak wywodzi skarżący, ze wskazanych aktów prawa wspólnotowego wynika zasada, zgodnie z którą na etapie podziału opłat reprograficznych pomiędzy podmioty uprawnione uwzględnić należy przede wszystkim rozmiar uprawdopodobnionego korzystania z utworów. Wbrew wywodom skarżącego ta właśnie zasada stanowiła podstawę wykładni dokonanej przez sąd okręgowy, który oparł się na obiektywnych wynikach badań odnoszących się do korzystanie z utworów, artystycznych wykonań oraz fonogramów i wideogramów, odzwierciedlających strukturę i rozmiar utrwalania utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów do własnego użytku osobistego, odrzucił natomiast w tym zakresie arbitralne ustalenia strony pozwanej.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 8 listopada 2012 r., I ACa 563/12

Standard: 19782 (pełna treść orzeczenia)