Wyrzucenie butelki przez okno na chodnik (drogę publiczną)

Sąd ustalił, że wyrzucona przez skazanego szklana butelka uderzyła w samochód tuż obok przechodzących chodnikiem dwóch osób o nieustalonej tożsamości. Z uwagi na siłę uderzenia (zniszczenie reflektorów samochodowych) Sąd prawidłowo wnioskował, że zachodziło wysokie prawdopodobieństwo, że butelka, uderzając w przechodzące osoby, w szczególności w okolice głowy, może co najmniej spowodować ciężki uszczerbek na zdrowiu. Prawdopodobieństwo to wystąpiło w momencie, w którym nie można było jeszcze jednoznacznie przesądzić, czy wyrzucona butelka ominie przechodniów znajdujących się w tym czasie na chodniku. Fakt, że ostatecznie spowodowała ona wyłącznie zniszczenie mienia, nie wyklucza możliwości przyjęcia, iż niezależnie od tego wystąpił inny skutek, w postaci wysokiego prawdopodobieństwa naruszenia zdrowia osób znajdujących się w niewielkiej odległości od samochodu, choć ostatecznie niebezpieczeństwo to nie zrealizowało się w uszczerbku na zdrowiu.

Należy przy tym podkreślić, że dla realizacji znamion przestępstwa określonego w art. 160 § 1 k.k. konieczna jest indywidualizacja osób pokrzywdzonych, co oznacza, iż konieczne jest wykazanie konkretnych osób, którym w wyniku działania (lub zaniechania) sprawcy groziło bezpośrednie niebezpieczeństwo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub utraty życia. Nie jest natomiast niezbędne ustalenie tożsamości tych osób.

Ustalenia dokonane przez Sąd pierwszej instancji (i domyślnie zaakceptowane przez Sąd odwoławczy) nie uzasadniają przekonania, że taką właśnie świadomość można było skazanemu przypisać. Sąd nie wykazał, że skazany, wyrzucając butelkę, widział przechodzące obok samochodu osoby. O posiadaniu przez sprawcę świadomości wysokiego prawdopodobieństwa wystąpienia skutków określonych w art. 160 § 1 k.k. sąd wnioskował z faktu, że skazany zdawał sobie sprawę z wyrzucenia butelki na chodnik, a więc miejsce "uczęszczane przez wiele osób". Sąd w swoim wnioskowaniu pominął jednak tę okoliczność, że do wyrzucenia butelki doszło bardzo późno w nocy, kiedy z reguły nie ma już ruchu pieszego, a sąd okoliczności tej nie zaprzeczył. W szczególności nie przeprowadził dowodu na to, że co do zasady, mimo później pory, w miejscu zdarzenia przechodzą piesi, i że sprawca miał tego świadomość.

Wnioskowanie z okoliczności natury przedmiotowej (zewnętrznej) o tym, czy sprawca miał świadomość realizacji znamion typu czynu zabronionego, jest generalnie dopuszczalne w ramach ustalania stanu faktycznego. Wnioskowanie takie musi wszakże uwzględniać wszystkie okoliczności cechujące dany stan faktyczny, w tym także te, które mają charakter atypowy. Pomocne jest także odwoływanie się do wzorca obiektywnego obserwatora o cechach i właściwościach osobistych takich, jak posiadał sprawca w chwili czynu.

Odnosząc tę regułę do sprawy będącej przedmiotem rozpoznania przez Sąd Najwyższy należy stwierdzić, że w ramach dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych (zaakceptowanych następnie przez Sąd odwoławczy) brak jest dostatecznych przesłanek, pozwalających na przypisanie sprawcy świadomości wysokiego prawdopodobieństwa wystąpienia skutku w postaci bezpośredniego narażenia człowieka na utratę życia lub spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Trzeba przy tym podkreślić, że ustalenie realizacji znamion strony podmiotowej, należy zawsze dokonywać na chwilę podejmowanego działania (ex ante), a nie z perspektywy skutku, który faktycznie wystąpił (ex post).

Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2011 r., II KK 177/11

Standard: 19582 (pełna treść orzeczenia)