Powództwo o ustalenie autorstwa określonego utworu

Ustalenie, że określona osoba jest autorem lub współautorem konkretnego utworu jest ustaleniem faktu, a nie prawa lub stosunku prawnego. Oczywiście autorstwo danego utworu jest faktem prawotwórczym, implikującym na gruncie p.aut. istotne konsekwencje prawne, ale nie zmienia to charakteru takiego ustalenia. Orzecznictwo dopuszcza jednak na tle art. 189 k.p.c. ustalanie faktów prawotwórczych (por. m.in. wyroki SN: z 24 maja 2002 r., V CKN 1027/00; z 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10 i z 19 września 2013 r., I CSK 727/12).

Co do zasady, możliwe jest zatem wystąpienie z powództwem o ustalenie autorstwa określonego utworu, gdyż z faktem jego stworzenia wiąże się powstanie autorskich praw osobistych i majątkowych.

Sąd Najwyższy wyraźnie dopuścił taką możliwość co do ustalenia osoby twórcy projektu racjonalizatorskiego (wyrok SN z 21 marca 1974 r., I PR 53/74), a w wyroku z 27 stycznia 2011 r., I CSK 237/10 zasygnalizował istnienie możliwości ustalenia autorstwa utworu w odrębnym postępowaniu sądowym. Podobnie w postanowieniu z 25 czerwca 2009 r., III CZP 43/09 Sąd Najwyższy wskazał, że w pewnych okolicznościach konieczne może być ustalenie w odrębnym postępowaniu, kto jest autorem danego utworu. Takie ustalenie może odbyć się w procesie, w którym każda z osób, za którą przemawia domniemanie z art. 8 p.aut., będzie występowała w charakterze strony, osobiście lub przez osobę jej prawa reprezentujące.

Wyrok SN z dnia 26 maja 2021 r., I CSKP 46/21

Standard: 57095 (pełna treść orzeczenia)

Uzależnienie wykazania istnienia interesu prawnego, przewidzianego w art. 189 k.p.c., wymaga uwzględnienia konkretnych okoliczności sprawy w kontekście celu takiego postępowania, którym jest rozważenie, czy strona w drodze tego powództwa może uzyskać ochronę swoich praw lub potwierdzenie pewności co do prawa. Interesu strony nie eliminuje okoliczność, że nie jest ona stroną stosunku prawnego, będącego przedmiotem ustalenia, jeśli pozostaje ona w takim związku z tym stosunkiem prawnym, który rzutuje na jej prawa lub innych osób.

Nabywca autorskich praw majątkowych ma interes w domaganiu się ustalenia autorstwa utworu, z którym te prawa są związane. Ustalenie takie powinno być prowadzone z udziałem osób, na których rzecz działa domniemanie autorstwa wskazane w art. 8 ust. 2 PrAut oraz tych, które zgłaszają pretensje do bycia autorem.

W razie śmierci tych osób wymagany jest udział ich następców prawnych.

Nie ma podstaw do kwestionowania stanowiska Sądu Apelacyjnego, że wobec wątpliwości co do autorstwa wspólnego utworu nie można było prowadzić w rozpoznawanej sprawie postępowania zmierzającego do ustalenia autorstwa, skoro nie brały w nim udziału wymienione osoby i nie zostało zgłoszone żądanie takiego ustalenia. Stwierdzenie, że proces o ustalenie prawa może toczyć się z udziałem innych osób, niż zgłaszające pretensje do autorstwa, nie oznacza, że istnieje możliwość prowadzenia go bez udziału osób, powołujących się na autorstwo utworu.

Na podzielenie zasługuje pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 43/09, że bez przesądzenia kto jest autorem utworu nie ma możliwości wypłaty tantiem. Przesądzenie to powinno być dokonane w stanowczy sposób, wiążący strony tak ukształtowanego procesu. Związanie tym orzeczeniem w innych sprawach, które mogłyby dotyczyć autorstwa piosenki, podlegałoby w każdym przypadku ocenie Sądu w oparciu o art. 365 § 1 KPC. Nie można wykluczyć i tego, że w odniesieniu do tak zgłoszonego żądania dojdzie do wydania odrębnego orzeczenia.

Pogląd ten, wyrażony w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1926 r., I C 712/25, zachował aktualność na gruncie obecnie obowiązującego prawa autorskiego i znajduje zastosowanie w rozpoznawanej sprawie.

Zgłoszone przez pozwanego wątpliwości co do autorstwa utworu nie pozwalały na ocenę roszczenia powódki jedynie w oparciu o wskazane umowy. Nie było, co do zasady, przeszkód w ramach postępowania przed Sądem pierwszej instancji, dotyczącego rozpoznania zgłoszonego powództwa, do ustalenia autorstwa utworu, gdyby takie żądanie zostało zgłoszone wraz z wnioskiem o wezwanie do udziału w nim osób, na których rzecz działa domniemanie z art. 8 ust. 2 PrAut oraz tych, które pretendują do autorstwa. Kwestia podmiotowego ukształtowania stron procesu powinna być rozważona po wyrażeniu stanowisk przez wezwane osoby.

Wyrok SN z dnia 27 stycznia 2011 r., I CSK 237/10

Standard: 19418 (pełna treść orzeczenia)