Wystawa fotografii jako opracowanie w rozumieniu art. 2 ust. 1 Pr.Aut.

Wystawa fotografii może stanowić opracowanie w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904), jeżeli spełnia ustawowe kryterium twórczości.

Opracowanie, aby stało się przedmiotem prawa autorskiego, musi wykazywać własne cechy twórcze, a zakwalifikowanie wystawy fotografii jako utworu zależnego wzbudza istotne trudności. Co prawda dochodzi w takim wypadku do wykorzystania, „przejęcia” utworu macierzystego (fotografii), który pozostaje rozpoznawalny, a każda eksploatacja wystawy jest jednocześnie eksploatacją fotografii, trudno tu jednak mówić o przekształceniu, przerobieniu czy ingerencji w cudzy utwór w takim rozumieniu, jakim zazwyczaj charakteryzuje się opracowanie na tle powołanego przepisu. Ponadto, każda wystawa wymaga podjęcia licznych czynności, takich jak układ fotografii, sposób ich rozmieszczenia, podpisy, kolorystyka, oświetlenie i temu podobne, lecz najczęściej czynności te wymagają zaangażowania umiejętności o charakterze technicznym i chociaż niewątpliwie „fachowym”, to nie znaczy - twórczym, cechującym się inwencją artystyczną.

Nie znaczy to, że wystawa fotografii nie może stanowić opracowania w rozumieniu art. 2 ust. 1 PrAut. Podobnie jednak, jak w wypadku innych dzieł, końcowa ocena zależy od wyniku badania dokonanego pod kątem ustawowych kryteriów utworu, przy uwzględnieniu, że także w definiowaniu opracowania podstawową rolę odgrywa przesłanka twórczości.

Powód twierdził, że wystawa spełniała kryteria twórczości, Sąd pierwszej instancji tezę tę zaakceptował, ale bez szerszego uzasadnienia. Sąd drugiej instancji natomiast wyraził co do tego wątpliwość, lecz jednoznacznego stanowiska nie zajął, ograniczywszy się do stwierdzenia, że powód nie miał uprawnienia do komercyjnego wykorzystania zdjęć. Pozostawił więc nierozstrzygnięte, czy w umowie stron chodziło o korzystanie z prawa do fotografii, czy z prawa do wystawy fotografii.

Oczywiście, w obu wypadkach występuje problem zgody pierwotnie uprawnionego z tytułu praw autorskich.

Gdyby rozważaniu podlegała wystawa jako opracowanie, to trzeba by mieć na względzie tę istotną cechę utworu zależnego, że rozporządzanie nim i korzystanie z niego jest uzależnione od zgody twórcy utworu pierwotnego (innego uprawnionego z tytułu autorskich praw majątkowych). Wbrew odmiennemu przekonaniu skarżącego, dotyczy to również korzystania z „własnego” opracowania przez jego wydzierżawienie osobie trzeciej. Pośrednia eksploatacja utworu macierzystego przez korzystanie z opracowania bez zgody twórcy pierwotnego rodzi po jego stronie roszczenia z tytułu naruszenia praw autorskich. W sprawie chodziło jednak o inny aspekt braku wymaganego zezwolenia: o to, jakie są jego skutki w stosunku wewnętrznym pomiędzy stronami umowy.

Gdyby wersja, że przedmiotem umowy była wystawa stanowiąca twórcze opracowanie fotografii, została odrzucona, upadłby problem dzierżawy.

Przy alternatywnej koncepcji, że chodziło tylko o korzystanie z fotogramów, należało się skupić na skutkach braku zgody udzielającego licencję na dalszą dyspozycję przez licencjobiorcę (sublicencję). Zgoda taka jest konieczna, a rozstrzygnięcie o konsekwencjach jej braku wymagałoby wstępnej oceny charakteru umowy licencyjnej, w zależności od przyjętej koncepcji (rozporządzająca, zobowiązująca, zobowiązująco-upoważniająca).

W każdej z tych sytuacji zajęcie stanowiska co do skutków braku wymaganej zgody dla stosunków pomiędzy stronami umowy, jest konieczne dla rozstrzygnięcia, czy i jakie roszczenia im przysługują. W kwestii skutków braku zgody występują w piśmiennictwie rozbieżności, gdyż zwolenników znajduje zarówno pogląd, że skutkiem tym jest nieważność umowy, jak i pogląd, że jest nim bezskuteczność umowy. Pogląd Sądu Apelacyjnego w tej sprawie nie jest znany, gdyż Sąd nie wypowiedział się, czy uznał umowę za nieważną, czy może za bezskuteczną, czy też jeszcze inaczej ocenił daną sytuację prawną.

Postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CSK 274/10

Standard: 19411 (pełna treść orzeczenia)