Zasady współżycia społecznego w procesie o ustalenie nieważności testamentu

Art. 5 KC nie może stanowić podstawy nieuwzględnienia zarzutu nieważności testamentu z powodu sporządzenia go w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Artykuł 5 KC dotyczy sytuacji, w której stosunek prawny istnieje i jest ważny, ale w czasie jego trwania zaszły nowe okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego przeciwstawiają się dochodzeniu uprawnienia tak długo, jak długo będą trwały te okoliczności. Jeżeli więc czynność jest od początku nieważna, to nie stwarza uprawnień wynikających z art. 5 KC (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05.03.2002 r., I CKN 938/00)

.Niezależnie od tego trzeba wskazać, że mimo iż z art. 5 KC nie wynikają ograniczenia j ego stosowania ze względu na rodzaj sprawy, to jednak - jak podnosi się w piśmiennictwie i judykaturze - z powołaniem się na zasady współżycia społecznego nie można podważać ani modyfikować wyraźnych dyspozycji przepisów prawnych, które kierując się względami bezpieczeństwa obrotu prawnego, przewidują sankcję bezwzględnej nieważności czynności sprzecznych z prawem i nie przewidując żadnych od tego wyjątków samodzielnie i wyczerpująco przesądzają o prawach stron (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.09.1987 r., III CRN 265/87). Pogląd ten, który był podstawą sformułowania tezy, że art. 5 KC nie stosuje się w sprawie o ustalenie nieważności umowy na podstawie art. 58 § 1 KC (wyrok SN z dnia 06.01.2000 r., I CKN 1361/98) ma zastosowanie także do stwierdzenia nieważności testamentu z powodu przewidzianego w art. 945 § 1 pkt 1 KC.

W przypadku z jednostronnej czynności prawnej nie występuje potrzeba wyważania interesów stron. W odniesieniu do testamentu celem nadrzędnym jest ochrona prawidłowego powzięcia decyzji oraz wyrażenia woli przez spadkodawcę i tylko tak rozumiany jego interes podlega ochronie prawnej.

Postanowienie SN z dnia 9 grudnia 2010 r., IV CSK 248/10

Standard: 19338 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy