Twórczość artystyczna jako dobro osobiste
Wolność artystyczna; dobra osobiste twórcy (autorskie)
Granice przedmiotowe twórczości artystycznej, zawarte w katalogu z art. 23 KC, obejmują niemajątkowe wartości związane z procesem działalności artystycznej oraz z będącym jego wynikiem dorobkiem twórczym. W praktyce ochronę zapewniają tu przede wszystkim przepisy prawa autorskiego, toteż sięganie do art. 24 KC uzasadnione jest z reguły w zakresie wykraczającym poza ramy regulacji szczególnych.
Wśród przykładów płaszczyzn ochrony twórczości jako dobra osobistego wymieniono w judykaturze przede wszystkim prawo do ochrony abstrakcyjnych i ogólnych idei, które nie mają przymiotu prawnoautorskiej oryginalności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 marca 2004 r., I ACA 35/04) czy prawo do przeciwdziałania zachowaniom, które mogą naruszać renomę dzieła bądź reputację samego autora, a także prawo do ochrony przed nieuprawnionym wykorzystywaniem elementów procesu twórczego i dorobku twórcy oraz przed ich przywłaszczaniem (por. wyrok SA z dnia 31 lipca 2012 r., I ACa 303/12).
Wyrok SA w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2015 r., I ACa 1295/14
Standard: 19312 (pełna treść orzeczenia)
W katalogu dóbr osobistych podlegających ochronie cywilnoprawnej unormowanym w treści art. 23 k.c. ustawodawca wymienia m.in. twórczość artystyczną, której zakres przedmiotowy obejmuje szeroko rozumiane niemajątkowe, indywidualne wartości związane z procesem działalności artystycznej oraz z będącym jego wynikiem dorobkiem twórczym, niepodlegającym ochronie na podstawie przepisów szczególnych, a głównie przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przewidziana w art. 23 i art. 24 k.c. ochrona obejmuje również autorskie dobra osobiste. Nie tylko więc dobre imię i część, ale autorskie dobra osobiste powoda mogły być chronione na podstawie art. 24 k.c., w razie ziszczenia się przewidzianych w tym przepisie przesłanek. Przesłankami tymi są bezprawne naruszenie lub zagrożenie dobra osobistego, przy czym w razie wykazania naruszenia lub zagrożenia dobra osobistego określonym działaniem domniemywa się, że działanie to było bezprawne. Kluczowym przepisem w zakresie ochrony autorskich dóbr osobistych jest art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (por. wyrok SN z dn. 3.09.1998 r., I CKN 818/97, OSNC 1999/1/21).
Dobrem osobistym nie jest sama twórczość tylko pewien proces i jego rezultat, który zresztą nie zawsze musi mieć charakter utworu w rozumieniu prawa autorskiego. „Ochronie podlegają niemajątkowe, indywidualne wartości świata uczuć, stanu życia psychicznego określonej osoby ze względu na jej twórczość naukową i artystyczną” (por. S. Grzybowski - Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Warszawa 1957, J. Barta, R. Markiewicz - Ochrona dóbr osobistych w zakresie twórczości naukowej i artystycznej w: Dobra osobiste i ich ochrona w polskim prawie cywilnym, Wrocław 1986). Wskazuje się, że substratem takiego dobra jest twórcze przeżycie intelektualne autora, możliwe do alienacji i odtworzenia, a autor musi liczyć się z tym, że dzieło udostępnione żyje swoim życiem w istocie niemożliwym do skontrolowania przez twórcę. Zakresy pojęć twórczość artystyczna, jako rodzaj dobra osobistego i jako osobiste prawo autorskie (odpowiednio podlegających ochronie na podstawie kodeksu cywilnego i prawa autorskiego) krzyżują się. Prawa osobiste przysługują osobie fizycznej w celu ochrony jej dóbr osobistych. Są to prawa niemajątkowe tak ściśle związane z podmiotem, że razem z nim powstają, wygasają i nie mogą przechodzić na inne osoby (por. wyrok SN z dn. 13.12.1976 r., I CR 439/76, OSN 1981/9/170).
Przez pojęcie „autorskie prawa osobiste" rozumieć należy zespół uprawnień, jakie przysługują twórcy utworu. Ich podstawowym zadaniem jest ochrona „intelektualnego” związku autora z jego dziełem.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 13 marca 2014 r., VI ACa 1202/13
Standard: 23596 (pełna treść orzeczenia)