Utwór zależny a utwór inspirowany
Autorskie prawa zależne (art. 2 Pr.Aut.)
Za zasadnicze kryterium odróżniające utwór inspirowany od utworu zależnego, będącego opracowaniem, przyjmuje się takie twórcze zmodyfikowanie elementów dzieła inspirującego, że o charakterze dzieła inspirowanego decydują już jego własne, indywidualne elementy, a nie elementy przejęte.
Ochronie podlega nie temat, lecz jego indywidualizacja (postać i koncepcja bohatera, jego losy, określone sytuacje i opisy, w których funkcjonuje). Zaczerpnięcie tylko samego wątku cudzego utworu nie wymaga zgody autora dzieła inspirującego, ponieważ istotą utworu inspirowanego jest właśnie jego powstanie w wyniku pobudki twórczej dostarczonej przez utwór inspirujący.
Elementy utworu inspirującego w nowo powstałym utworze inspirowanym są i mogą być rozpoznawalne, ale nie dominujące, stanowiąc efekt emocjonalnego i intelektualnego impulsu wywołanego cudzym dziełem. Za kryterium rozgraniczające uznaje się w doktrynie takie twórcze przetworzenie elementów dzieła inspirującego, że o charakterze dzieła inspirowanego decydują już jego własne, indywidualne elementy, a nie elementy przejęte.
Samo zapożyczenie cudzej postaci, bądź jej określenia uzasadnia kwalifikację utworu jako powstałego w wyniku inspiracji cudzym utworem (art. 2 ust. 4 PrAut), chyba, że przejęcie to stanowi zasadniczą istotę dzieła inkorporującego, do czego Sąd Apelacyjny nie znalazł jednak podstaw w ustalonym stanie faktycznym sprawy.
Stanowisko piśmiennictwa potwierdza również judykatura, która przyjmuje, że zaczerpnięcie samego tylko wątku cudzego utworu w wyniku podniety twórczej przesądza o utworze inspirowanym, bo przeróbka (a nie przetworzenie) utworu oryginalnego, skutkująca powstaniem dzieła zależnego, to rozpoznawalność ale obejmująca myśl przewodnią, tok akcji, postacie i ich dalsze losy (wyroki SN z dnia: 2 kwietnia 1971 r., I CR 23/71; 23 czerwca 1972 r., I CR 104/72; 31 grudnia 1974 r., I CR 659/74).
Wyrok SN z dnia 10 lipca 2014 r., I CSK 539/13
Standard: 19258 (pełna treść orzeczenia)
Banalny i prosty zwrot językowy stanowiący fragment cudzego utworu nie będący w spornym utworze reklamowym cytatem ani zapożyczeniem, co najwyżej inspiracją i odwołaniem do odległych skojarzeń, nie uzasadnia przyjęcia naruszenia praw autorskich. Efekt twórczości (np. scenariusz) zredukowany do krótkiej figury retorycznej jest na tyle ogólny, że posiada wartość idei. Jako taki, o walorze abstrakcyjnym i ogólnym, nie stanowi przedmiotu prawa autorskiego, gdyż traci cechę oryginalności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 maja 2007 r., I ACA 668/06, OSA 2008/12/39 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 marca 2004 r., I ACA 35/04, OSA 2004/10/33).
Wykorzystanie cudzego pomysłu, a nawet imion z cudzego utworu, przy oryginalnej treści nowego dzieła nie stanowi jeszcze opracowania cudzego utworu, ale własny oryginalny utwór (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 16 lutego 1962 r., II CR 528/71).
W piśmiennictwie uznaje się, iż przeniesienie bohatera pierwszego utworu w kolejnym utworze w inne miejsce akcji, odmienne ukształtowanie jego charakteru, przy innej wymowie ideologicznej dzieła, wskazują iż powstało dzieło inspirowane ((por. M. Stępień - Struktura budowy utworu. Dzieło literackie w filozofii, naukach humanistycznych, literaturoznawstwie i prawie autorskim, Warszawa 2012 r., s.321).
Przedmiotem ochrony autorskoprawnej jest wyłącznie "sposób wyrażenia"; pozostałe elementy utworu należą - w każdym razie z punktu widzenia norm prawa autorskiego - do domeny publicznej, a zatem nie są objęte prawami wyłącznymi (por. Janusz Barta (red.), Ryszard Markiewicz (red.) Komentarz do art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Podkreślić należy, iż wymaganie nowości nie jest konieczną cechą twórczości jako przejawu intelektualnej działalności człowieka. Utworem w rozumieniu art. 1 AkcyzU może być kompilacja wykorzystująca nawet dane powszechnie dostępne pod warunkiem, że ich wybór, segregacja i sposób przedstawienia ma znamiona oryginalności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2006 r., I CK 281/05, OSNC 2006/11/186).
Wyrok SA w Warszawie z dnia 16 kwietnia 2013 r., I ACa 1216/12
Standard: 19426 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 19427