Akcesoryjny charakter praw zależnych

Z treści art. 2 ust. 1 wynika, że przedmiotem prawa autorskiego, bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego, jest opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka i adaptacja. W ust. 2 zdefiniowano prawo zależne jako prawo do rozporządzania i korzystania z opracowania, zależne od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego, chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. Już z samej definicji praw zależnych wynika ich akcesoryjny charakter. Przysługują one bowiem na dobru niematerialnym, które powstało na podstawie cudzego utworu korzystającego z ochrony autorsko-prawnej.

Innymi słowy, prawo autorskie zależne powstać może wówczas, gdy istnieje uprzednio - i równolegle - autorskie prawo "pierwotne" do utworu, którego twórczego opracowania dokonała osoba powołująca się na przysługujące jej prawo zależne. Brak prawa pierwotnego, czy to z uwagi na niewykazywanie przez opracowane elementy istotnych cech utworu, czy to z uwagi na wyłączenie ochrony prawa autorskiego z mocy art. 4 ustawy, musi skutkować przyznanie osobie dokonującej opracowania tychże elementów ochrony przewidzianej dla utworu pierwotnego.

Przyjęcie, że te przejawy działalności ludzkiej, o których mowa w art. 4 pr. aut. p.p., jako nie stanowiące przedmiotu prawa autorskiego, nie są utworem w rozumieniu ustawy, oznacza, że nie mogą stanowić przedmiotu opracowania w rozumieniu art. 2 ustawy, zatem nie mogą przysługiwać dokonującym opracowań prawa zależne. Skoro zatem skarżąca dokonała opracowania elementów nie podlegających ochronie prawa autorskiego, to można mówić co najwyżej o powstaniu pierwotnego utworu i pierwotnych praw autorskich. Warunkiem tego jest jednak uprzednie ustalenie, że przedmiot ewentualnej ochrony spełnia przesłanki uznania go za "utwór" w rozumieniu art. 1 ust. 1 u. o pr. aut. Musi zatem spełniać trzy główne cechy, to jest: 1) dobro takie jest przejawem działalności twórczej, 2) ma charakter indywidualny, 3) zostało ustalone w jakiejkolwiek postaci. Przesłanki określone w pkt 1 i 2 są ze sobą ściśle związane i - jak dostrzeżono w orzecznictwie - mają charakter ocenny (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29.10.1997 r., I Aca 477/97, w: Dobra osobiste. Zbiór orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie, opr. B. Gawlik, Kraków 1999, s. 282 i n.).

Charakter "twórczości" i "indywidualności" mającego podlegać ochronie prawa autorskiego przedmiotu można oprzeć na argumentacji odnoszącej się do strony podmiotowej stosunku łączącego twórcę z jego dziełem (piętno osobiste, znamiona osobowości) albo na aspektach przedmiotowych, tj. odnoszących się do samego wytworu ludzkiego umysłu. W razie zastosowania drugiego testu, który trzeba uznać w świetle poglądów doktryny za lepiej uzasadniony, przyjmuje się, że rezultat wysiłku intelektualnego nie może być rutynowy, standardowy i typowy. Nie może natomiast być uznany za utwór i objęty ochroną prawa autorskiego taki przejaw ludzkiej aktywności umysłowej, któremu brak cech dostatecznie indywidualizujących, tj. odróżniających go od innych wytworów podobnego rodzaju i przeznaczenia.

Wyrok SN z dnia 13 stycznia 2006 r., III CSK 40/05

Standard: 19256 (pełna treść orzeczenia)