Przesłanka medyczna oraz społeczna przymusowego leczenia odwykowego

Zgodnie z art. 24 u.w.t.p.a., osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, kieruje się na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.

Według zaś art. 26 ust. 1 u.w.t.p.a., osoby, o których mowa w art. 24, jeżeli uzależnione są od alkoholu, zobowiązać można do poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego. Stosownie do tych przepisów, do poddania osoby nadużywającej alkoholu obowiązkowemu leczeniu jest konieczne spełnienie dwóch przesłanek. Pierwsza z nich, o charakterze medycznym, obejmuje stan nadużywania alkoholu. Drugą, która jest określana, jako społeczna, stanowi jeden z nagannych sposobów zachowań określonych w art. 24 u.w.t.p.a., w tym "powodowanie rozkładu życia rodzinnego".

Postanowienie SN z dnia 18 września 2015 r., I CSK 351/15

Standard: 19198 (pełna treść orzeczenia)

Do orzeczenia przymusowego leczenia odwykowego konieczne jest zaistnienie kumulatywnie przesłanki medycznej (nadużywanie alkoholu) oraz przesłanki społecznej w postaci choćby jednego z wymienionych w art. 24 u.w.t.p.a. negatywnych zachowań, wymierzonych w bezpieczeństwo i porządek publiczny, względnie w prawa i wolności innych osób.

Z punktu widzenia normatywnego stosowanie przymusowego leczenia osób uzależnionych od alkoholu leży przede wszystkim w interesie społecznym i ma służyć usunięcia zagrożenia ze strony takich osób w sferze życia rodzinnego i społecznego. Nie ma natomiast podstaw prawnych do umieszczenia osoby nadużywającej alkoholu w zakładzie lecznictwa odwykowego wyłącznie przez wzgląd na jej interes, jeśli swoim zachowaniem nie realizuje przesłanki społecznej poprzez powodowanie rozkładu życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylanie się od pracy, czy systematyczne zakłócanie spokoju i porządku publicznego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2007 r., V CSK 241/07, OSNC-ZD 2009/1/1, uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 lipca 2006 r., K 43/05, OTK-A 2006/7/78 oraz uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 października 1972 r., III CRN 222/72, OSPiKA 1973/11/220, wydanego na gruncie art. 13 poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu, Dz. U. Nr 69, poz. 434 z późn. zm., będącego odpowiednikiem art. 24 u.w.t.p.a.).

Obie przesłanki (medyczna i społeczna) wymagane do zastosowania przymusowego leczenia odwykowego muszą występować w chwili orzekania, co do istoty sprawy przez sądy meriti.

Orzekanie w przedmiocie przymusowego leczenia stanowi ingerencję w prawa i wolności osoby, której dotyczy wniosek, a w związku z tym postępowanie dowodowe mające na celu weryfikację przesłanek z art. 24 u.w.t.p.a. powinno być przeprowadzone szczególnie wnikliwie. Zwracał na to uwagę Sąd Najwyższy już na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy z 10 grudnia 1959 r. (postanowienie z dnia 6 listopada 1963 r., III CR 268/63, OSNCP, 1964/12/259).

Przepisy art. 24 w zw. z art. 26 ust. 1 u.w.t.p.a. przewidują interwencję publiczną w sytuacji, gdy sposób życia osoby uzależnionej od alkoholu, odmawiającej poddania się leczeniu odwykowemu, powoduje rozkład pożycia małżeńskiego. Spełniają więc funkcję prewencyjną i ochronną, w tym znaczeniu, że zmierzają do usunięcie stanu zagrożenia, ze strony takiej osoby w sferze życia rodzinnego i społecznego. Celem tego przepisu nie jest stymulowanie osoby nadużywającej alkoholu - poprzez poddanie jej obowiązkowi leczenia odwykowego - do nawiązania zerwanego pożycia małżeńskiego.

Postanowienie SN z dnia 28 listopada 2012 r., III CSK 17/12

Standard: 19199 (pełna treść orzeczenia)