Związanie sądu wnioskiem o służebność przesyłu; zakres kognicji sądu

Brzmienie art. 305[1] KC wskazuje, że obciążeniu służebnością podlega nieruchomość, na której są posadowione urządzenia przesyłowe. Jeżeli urządzenia te już istnieją, to można przyjąć domniemanie faktyczne konieczności ich funkcjonowania w miejscu położenia i w takim wypadku ocenie sądu podlega tylko to, czy bez ustanowienia służebności możliwe jest właściwe korzystanie z tych urządzeń przez przedsiębiorcę przesyłowego, ewentualnie jak należy ocenić zakres koniecznego właściwego korzystania, któremu odpowiada zakres ograniczonego korzystania z nieruchomości przez właściciela.

Sąd nie ma kompetencji do badania, czy inny przebieg urządzenia przesyłowego na gruncie prowadziłby do mniejszego ograniczenia wykonywania prawa własności albo w ogóle to ograniczenie wyłączał w wyniku uznania, że powinny być one posadowione na innej nieruchomości; sąd nie jest więc uprawniony do nakazania przeniesienia urządzeń przesyłowych lub oddalenia wniosku o ustanowenie służebności z tej przyczyny (por. postanowienia SN z dnia 20 kwietnia 2016 r., V CSK 510/15, i z dnia 29 września 2016 r., V CSK 2/16).

Przedstawione aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego koncentruje się na kwestii związania sądu wskazaną podstawą faktyczną żądania w postaci istnienia na nieruchomości określonych urządzeń przesyłowych oraz w zasadzie wyłącza możliwość ich przeniesienia.

Sąd Najwyższy mając na uwadze przedstawione argumenty doszedł do wniosku, iż w sprawie z wniosku przedsiębiorcy przesyłowego o ustanowienie służebności przesyłu dla istniejącego urządzenia przesyłowego nie jest dopuszczalne ustanowienie służebności przesyłu według innego przebiegu niż istniejący.

Przepisy Kodeksu cywilnego i skorelowane z nim przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują możliwości łącznego dochodzenia roszczeń w tym zakresie. Wskazywana przez Sąd Okręgowy uciążliwość przebiegu istniejącego urządzenia dla właściciela nieruchomości obciążonej podlega ocenie w kontekście określonej w art. 305[2] § 1 KC przesłanki konieczności, która powinna uwzględniać także interes właściciela nieruchomości obciążonej w aspekcie dostosowania zakresu służebności do usprawiedliwionych potrzeb przedsiębiorcy w korzystaniu z posadowionych na gruncie urządzeń, jak i najmniejszego obciążenia nieruchomości (por. uz. postanowienia SN z dnia 20 kwietnia 2016 r., V CSK 510/15).

Uchwała SN z dnia 26 lipca 2017 r., III CZP 28/17

Standard: 16700 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Przewidziane w art. 305[4] k.c. ogólne odesłanie w zakresie ustanawiania służebności przesyłu do przepisów o służebnościach gruntowych nie uzasadnia rozstrzygnięć sądowych o charakterze nowacyjnym w odniesieniu do urządzeń przesyłowych. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy nakazanie przez sąd wymiany urządzeń (lub jednego zasadniczego elementu) podyktowane zostało potrzebą zachowania przez nowe urządzenie tożsamej lub podobnej funkcji technologicznej jak urządzenia poprzednie. Wspomnianego rozstrzygnięcia nowacyjnego nie uzasadnia w szczególności stosowany odpowiednio art. 288 k.c., zgodnie z którym służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, aby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej.

Przy ustanawianiu służebności przesyłu na podstawie art. 305[1] k.c. element korzyści (dla uprawnionego) i element obciążenia (dla właściciela nieruchomości, użytkownika wieczystego) powinien być badany przy uwzględnieniu istniejących już urządzeń, stanowiących własność przedsiębiorstwa wnioskodawcy, w zasadzie z zachowaniem także ich pierwotnej lokalizacji przestrzennej (art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2k.p.c.).

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2016 r., V CSK 510/15 (nie publ.) trafnie przyjęto, że w postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu (art. 305[1] k.c.) sąd jest związany ustaloną podstawą faktyczną żądania (w postaci istnienia na nieruchomości określonych urządzeń przesyłowych) i nie jest uprawniony do nakazania przeniesienia urządzeń przesyłowych. Wyjaśniono tam także, że Sąd nie ma kompetencji do badania, czy inny przebieg urządzenia przesyłowego na gruncie prowadziłby do mniejszego ograniczenia wykonywania prawa własności.

Postanowienie SN z dnia 29 września 2016 r., V CSK 2/16

Standard: 19159 (pełna treść orzeczenia)