Pojęcie cła i ustalanie wartości celnej

Aczkolwiek w doktrynie brak jest jednolitej definicji dla współczesnego pojęcia cła (zob. A. Kuś, Prawo celne, Bydgoszcz-Lublin 2003, s. 149 oraz powołana tam literatura: zwłaszcza K. Sawicka, Cło w systemie danin publicznych [w:] Księga pamiątkowa ku czci profesora Eugeniusza Teglera, Poznań 1997, s. 131 i n.), to można przyjąć, że cło jest świadczeniem pieniężnym o charakterze daninowym, którego pobór związany jest z faktem przywozu, wywozu lub przewozu towarów przez granicę obszaru, pokrywającego się z reguły z obszarem państwa (zob. Prawo celne, red. W. Czyżowicz, Warszawa 2004, s. 4 i n.). Tym samym przyjmuje się, że cło jest specyficznym rodzajem daniny publicznej (podatku). Oznacza to, że sformułowany we wcześniejszym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego pogląd, że zasada określoności przepisów prawa wymaga bardziej rygorystycznego stosowania w dziedzinie podatków i danin publicznych, należy odnieść również do ujętych w przepisach kodeksu celnego zasad ustalania wartości celnej towarów.

Przyjęte w prawie polskim metody ustalania wartości celnej nawiązują do metod przyjętych przez członków Światowej Organizacji Handlu, a także metod obowiązujących w Unii Europejskiej. Zasadnicze znaczenie dla przyjęcia modelu określania wartości celnej towaru miało Porozumienie dotyczące stosowania art. VII GATT 1994, które zostało podpisane w 1947 r., a w stosunku do Polski weszło w życie z dniem 1 lipca 1995 r. (załącznik 1A do Porozumienia, ustanawiającego Światową Organizację Handlu sporządzone w Marakeszu 15 kwietnia 1994 r.; Dz. U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483 ze zm.). Podobna regulacja zawarta jest we Wspólnotowym kodeksie celnym (Dz. U. UE L z 1992 r., poz. 320.1).

Można wyróżnić sześć metod ustalania wartości celnej: metodę wartości transakcyjnej, wartości transakcyjnej towarów identycznych, wartości transakcyjnej towarów podobnych, ceny jednostkowej (tzw. metoda dedukcyjna), wartości kalkulowanej oraz metodę wartości ustalanej na podstawie danych dostępnych na polskim obszarze celnym, z zastosowaniem środków zgodnych z zasadami zawartymi z Kodeksie wartości celnych oraz przepisami działu III kodeksu celnego. Nie oznacza to jednakże, że wartość celna może być ustalana dowolnie w oparciu o swobodny wybór jednej z metod. Kolejność wymienienia poszczególnych metod nie jest przypadkowa. Przy ustalaniu wartości celnej obowiązuje określona hierarchia. Zawsze w pierwszej kolejności stosuje się metodę wartości transakcyjnej, a dopiero gdy jej zastosowanie jest niemożliwe, można posiłkować się kolejnymi metodami. Zarazem należy podkreślić, że kolejność stosowania ceny jednostkowej i wartości kalkulowanej może zostać zmieniona na wniosek zgłaszającego. Podstawową metodą jest metoda wartości transakcyjnej.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przyjęta w kodeksie celnym regulacja, odnosząca wartość celną do całkowitej kwoty płatności, dokonanych lub mających być dokonanymi, nie wykazuje cech dowolności. Pozwala natomiast na faktyczne uwzględnienie w cenie transakcyjnej wszystkich kwot, zarówno tych, które zostały uiszczone, jak też tych, które mają zostać zapłacone w przyszłości. Ma to znaczenie także dla możliwości uwzględnienia rabatów.

Wyrok TK z dnia 6 grudnia 2006 r., SK 25/05, OTK-A 2006/11/169, Dz.U.2006/229/1675

Standard: 2505 (pełna treść orzeczenia)