Niepodzielność prawa pierwokupu (art. 602 k.c.)

Według art. 602 § 1 zdanie drugie k.c., prawo pierwokupu jest niepodzielne, chyba że przepisy szczególne zezwalają na częściowe wykonanie tego prawa. Wysłowionej tu normie nadano wyraźnie - przez dopuszczenie od niej odstępstw jedynie w przypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych - charakter bezwzględnie obowiązujący, tj. niedopuszczający odmiennego porozumienia się stron w umowie ustanawiającej prawo pierwokupu.

Zakaz podzielności prawa pierwokupu dotyczy tylko objętego prawem pierwokupu przedmiotu umowy sprzedaży zawartej przez zobowiązanego z osobą trzecią i oznacza, że uprawniony nie może wykonać przysługującego mu prawa pierwokupu tylko co do części tego przedmiotu; realizacja tego prawa musi objąć pod rygorem nieważności (art. 58 § 1 w związku z art. 602 § 1 zdanie drugie k.c.) cały ten przedmiot. Zakaz ten nie pozbawia natomiast zobowiązanego możliwości sprzedaży jedynie części przedmiotu objętego prawem pierwokupu (jeżeli tylko właściwości tego przedmiotu na to pozwalają).

W przypadku sprzedaży przez zobowiązanego jedynie części przedmiotu objętego prawem pierwokupu, uprawniony może skorzystać z prawa pierwokupu co do całej tej części, zachowując przy tym nadal prawo pierwokupu do części nieobjętej sprzedażą. Niepodzielność prawa pierwokupu służy ochronie interesów zobowiązanego. W razie dopuszczenia wykonania prawa pierwokupu w odniesieniu do części sprzedanego przedmiotu objętego tym prawem, umowa sprzedaży między zobowiązanym a osobą trzecią co do pozostałej części tego przedmiotu stałaby się bezskuteczna ze względu na nieziszczenie się warunku, pod którym została zawarta. Prawo własności sprzedanej rzeczy lub inne sprzedane prawo w części, co do której prawo pierwokupu nie zostałoby wykonane, pozostałoby więc nadal w majątku zobowiązanego, choć mogłoby to już nie odpowiadać jego interesom.

Zakaz podzielności prawa pierwokupu przewidziany w art. 602 § 1 zdanie drugie k.c. łagodzi więc ograniczenia w swobodzie dysponowania przedmiotami, wynikające z istniejącego w stosunku do nich prawa pierwokupu.

Wyrok SN z dnia 8 marca 2012 r., III CSK 292/11

Standard: 19129 (pełna treść orzeczenia)

Prawo pierwokupu jest niepodzielne, a więc obejmuje także udział w nieruchomości, a w związku z tym to obciążenie przenoszone jest na powstającą nową nieruchomość lokalową, z tym udziałem związaną. Z tej przyczyny, na podstawie § 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz.U. Nr 102, poz. 1122, ze zm.), sąd przy zakładaniu nowej księgi wieczystej dla części obciążonej nieruchomości, bądź przeniesienia części obciążonej nieruchomości do innej księgi wieczystej, z urzędu przenosi do współobciążenia wszystkie prawa, roszczenia, inne ciężary lub ograniczenia ciążące na nieruchomości, realizując tą normę wykonawczą (por. postanowienie SN z dnia 6 maja 2009 r., II CSK 670/08).

Postanowienie SN z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 197/10

Standard: 19128 (pełna treść orzeczenia)