Rozpowszechnianie wizerunku w satyrycznej formie (karykatura)

Zdaniem skarżących z art. 41 prawa prasowego wynika uprawnienie do rozpowszechniania wizerunku w celu innym niż informacyjny (jak to wynika z art. 81 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). W ramach tego uprawnienia pozostaje możliwość rozpowszechniania wizerunku danej osoby w przypadku satyry (oraz karykatury, jak to wynika z art. 41 in fine prawa prasowego).

Stanowisko prezentowane przez skarżących nie znajduje podstaw w treści powołanych przepisów. Nie budzi wątpliwości, że dopuszczalność rozpowszechniania wizerunku bez zezwolenia osoby na nim przedstawionej zależy od spełnienia dwóch przesłanek:

po pierwsze, musi to być osoba powszechnie znana;

po drugie, wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez tą osobę funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych i zawodowych.

Poza sporem jest, że skarżący nie uzyskali zgody powoda na opublikowanie jego wizerunku. Wyłączenie bezprawności ich działania miałoby zatem miejsce jedynie przy spełnieniu obu wymienionych przesłanek. Pierwszą z nich należy uznać za spełnioną, gdyż pełnienie funkcji prezydenta miasta czyni z danego podmiotu osobę publiczną. Nie została jednak spełniona druga z przesłanek, gdyż wizerunek wykorzystany w „[…]” numer 16/2004 nie został wykonany w związku z pełnieniem przez powoda funkcji publicznej. Nietrafne jest także odwołanie się do satyrycznego charakteru opublikowanego materiału.

Zgodnie z art. 41 prawa prasowego pod ochroną prawa pozostaje publikowanie zgodnych z prawdą i rzetelnych sprawozdań z jawnych posiedzeń Sejmu i rad narodowych oraz ich organów, a także publikowanie rzetelnych, zgodnych z zasadami współżycia społecznego ujemnych ocen dzieł naukowych lub artystycznych albo innej działalności twórczej, zawodowej lub publicznej. Uregulowanie to stosuje się odpowiednio do satyry i karykatury.

Z treści powołanego przepisu wynika, że nie każda satyra lub karykatura pozostaje pod ochroną prawa, czyli - mówiąc inaczej - stanowi działanie, w stosunku do którego ustawodawca wyłączył bezprawność. Satyra lub karykatura musi bowiem służyć celom, o jakim mowa w art. 41 prawa prasowego. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy utwór o charakterze satyrycznym musiałby mieć na celu zaznajomienie czytelnika z ujemną oceną działalności publicznej powoda. Takiemu celowi nie służył tekst opublikowany w „[…]”.

Wyrok SN z dnia 27 stycznia 2006 r., III CSK 89/05

Standard: 19050 (pełna treść orzeczenia)