Pojęcie "znacznego pogorszenia stanu zdrowia psychicznego" (art. 29 ust. 1 pkt 1 u.o.z.p.)

Przesłankę „znacznego pogorszenia się stanu zdrowia” osoby objętej wnioskiem należy rozumieć poprzez pryzmat art. 24 ust. 1 u.o.z.p., zgodnie z którym przyjęciu do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody podlega osoba, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio swojemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób. Znaczne pogorszenie się stanu osoby objętej wnioskiem musiałoby zatem w rozsądnie przyjętej perspektywie zagrażać wystąpieniem takiego właśnie stanu.

Postanowienie SN z dnia 20 października 2023 r., I CSK 2604/23

Standard: 79766 (pełna treść orzeczenia)

Przesłanką uwzględnienia wniosku nie jest uzyskanie poprawy stanu zdrowia osoby, której postępowanie dotyczy lecz zapobiegnięcie jego znacznemu pogorszeniu (zob. m.in. postanowienie SN z 27 lutego 2008 r., III CSK 318/07).

Poprawa stanu zdrowia jest natomiast przesłanką przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby, która jest niezdolna do zaspakajania swoich potrzeb życiowych (art. 29 ust. 1 pkt 2 u.o.z.p.).

Z art. 29 ust. 1 pkt 1 u.o.z.p. wynika, że do szpitala psychiatrycznego może być przyjęta, bez zgody wymaganej w art. 22 u.o.z.p., osoba chora psychicznie, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nie przyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego. Wyjaśniono, że pod pojęciem „znacznego pogorszenia stanu zdrowia psychicznego” należy rozumieć doprowadzenie się przez osobę chorą psychicznie, na skutek niepodejmowania leczenia, do stanu uniemożliwiającego jej funkcjonowanie w rodzinie, w miejscu zamieszkania lub w pracy. Takie rozumienie tego pojęcia pozwala ograniczyć hospitalizację przymusową tylko do tych osób, dla których jest ona niezbędna.

Sąd jest zobligowany posiłkując się opinią biegłego i uwzględniając wszystkie okoliczności sprawy, w kontekście dotychczasowego zachowania chorego, jednoznacznie określić konkretne następstwa zaniechania leczenia psychiatrycznego w formie przymusowej hospitalizacji w postaci „ znacznego pogorszenia stanu zdrowia psychicznego”, a nie jakiegokolwiek pogorszenia i wskazać na ich związek ze sposobem funkcjonowania w swoim środowisku osoby objętej wnioskiem. Nie jest wystarczające ustalenie, że osoba ta wymaga leczenia, które byłoby wskazane i korzystne dla niej, ani nawet to, że nie przyjęcie do szpitala psychiatrycznego spowoduje pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, o ile nie będzie ono znaczne ( zob. postanowienie SN z 13 czerwca 2013 r., IV CSK 126/13).

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę stoi na stanowisku, że spodziewany rozwój choroby psychicznej w kierunku zachowań autoagresywnych lub agresywnych może stanowić podstawę przyjęcia prognozy znacznego pogorszenia stanu zdrowia (zob. m.in. postanowienia SN z 22 czerwca 2018 r., II CSK 22/18. oraz z 4 września 2020 r., II CSK 169/20).

Jeżeli ustalenia poczynione w sprawie prowadzonej w trybie wnioskowym wskazują, że z braku przymusowej hospitalizacji osoba objęta wnioskiem z wysokim prawdopodobieństwem doprowadzi się do stanu w którym będzie stanowiła bezpośrednie zagrożenie dla swojego życia lub bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia innych osób, kwestia ta może być badana w płaszczyźnie przesłanki „ znacznego pogorszenia jej stanu zdrowia psychicznego.”

Wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2023 r., II CSKP 8/23

Standard: 79769 (pełna treść orzeczenia)