Wolność wykonywania pracy (art. 65 ust. 1 Konstytucji i art. 10 k.p.)

Art. 10 § 1 k.p. Przepis wyraża zasadę wolności pracy. Została ona zaprezentowana również w art. 65 ust. 1 Konstytucji RP. Przewidziano w nim, że każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie wolno zabronić wykonywania zawodu. W kolejnym przepisie Kodeksu pracy - art. 11 k.p. - przewidziano zasadę swobody nawiązania stosunku pracy, która stanowi uzupełnienie zasady wolności pracy.

Nieco inne ujęcie prawa do pracy określa Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.U. UE C 2007.303.1). W jej art. 15 ust. 1 wskazano, że każdy ma prawo do podejmowania pracy oraz wykonywania swobodnie wybranego lub zaakceptowanego zawodu. W ust. 2 dodano, że każdy obywatel Unii ma swobodę poszukiwania zatrudnienia, wykonywania pracy, korzystania z prawa przedsiębiorczości oraz świadczenia usług w każdym Państwie Członkowskim.

Przekaz płynący z zaprezentowanych regulacji prawnych (korespondujących ze sobą i wzajemnie się uzupełniających) upoważnia do konstatacji, że wolność pracy polega na nieskrepowanym wyborze pracodawcy, wolności rezygnacji z zatrudnienia, jak również na wolności podejmowania dodatkowego zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2014 r., II PK 273/13).

Przytoczone przepisy implikują również wniosek, zgodnie z którym niedopuszczalne jest przymuszanie do wykonywania pracy. Sumą tej części rozważań jest wniosek, że sfera motywacyjna działania pracownika, który wypowiada umowę o pracę nie wpływa na wolność rezygnacji z zatrudnienia.

Wyrok SN z dnia 13 września 2018 r., II PK 141/1

Standard: 24534

Wolność pracy polega na nieskrepowanym wyborze pracodawcy, wolności rezygnacji z zatrudnienia, jak również na wolności podejmowania dodatkowego zatrudnienia (wyrok SN z dnia 23 maja 2014 r., II PK 273/13).

Niedopuszczalne jest przymuszanie do wykonywania pracy.

W art. 11 k.p. zawarto zasadę dobrowolności pracy (warunków w jakich ma być wykonywana). W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że zagadnienie dobrowolności stosunku pracy można oceniać w trzech płaszczyznach. Są nimi:

1) swoboda nawiązania bądź nienawiązania stosunku pracy;

2) swoboda rozwiązania stosunku pracy;

3) wolność kształtowania zobowiązania pracowniczego.

Wskazane ramy pozwalają na wyrażenie ogólnej myśli, że zasada określona w art. 11 k.p. konweniuje z indywidualnym i skonkretyzowanym zatrudnieniem. Wyróżnia to ją od zasady wyrażonej w art. 10 § 1 k.p., która dotyczy bardziej uniwersalnego wymiaru wykonywania pracy zarobkowej. Optyka ta pozwala na konstatację, że liczne przepisy zawarte w kodeksie pracy, dotyczące nawiązania, kształtowania oraz rozwiązania stosunku pracy realizują wytyczną polegającą na oparciu zatrudnienia pracowniczego na woli stron, wyrażanej przez złożenie zgodnych oświadczeń.

Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2016 r., II PK 264/15

Standard: 60009 (pełna treść orzeczenia)