Pojęcie "zagrożenia zdrowia lub życia"

Uciążliwe i męczące dla otoczenia zachowanie się osoby chorej psychicznie nie stanowi przesłanki przymusowej hospitalizacji lub innego rodzaju „odosobnienia” (zob. orz. SN z dnia 14 lutego 1996 r., II CRN 201/95 oraz z dnia 12 lipca 1996, II CRN 81/96).

Postanowienie SN z dnia 14 czerwca 2005 r., V CK 746/04

Standard: 32432 (pełna treść orzeczenia)

Wykładnia art. 23 u.o.z.p.powinna być ścisła, nie można jednak tracić z pola widzenia celu omawianej normy, tj. nie można interpretować przepisu w sposób pozbawiający go zasadniczej funkcji - ochrony samego chorego i osób trzecich przed zagrożeniem wynikającym z jego - mających chorobowe podłoże - zachowań. Poszukiwać więc należy takiej interpretacji, która, respektując zagwarantowane przez ustawę prawa chorego, umożliwi posłużenie się regulacją ustawową wymuszającą hospitalizację, gdy zachodzą po temu faktyczne i prawne podstawy.

Pojęcie "zagrożenia bezpieczeństwa" jest nieostre, zawiera w sobie element przewidywania (hospitalizacja ma zapobiec temu, co jeszcze nie nastąpiło). Wbrew więc temu, co wywodzi rewizja, nie jest możliwe całkowite oderwanie się od momentu przewidywania i oceny tego, co nastąpić dopiero może.

Aby stwierdzić, że zachowanie chorego zagraża zdrowiu lub życiu, należy ustalić, że zaistniały (w dotychczasowym zachowaniu chorego) takie okoliczności, które obiektywnie i rozsądnie oceniane świadczą o istnieniu stanu zagrożenia, tj. stanu, w którym należy się liczyć z realną możliwością naruszenia przez chorego własnego lub cudzego życia (lub cudzego zdrowia). Pod tym właśnie kątem należy ustalić i ocenić - przy zastosowaniu wiedzy medycznej i zasad doświadczenia życiowego - konkretne zachowanie danej osoby.

Z oczywistych względów dominującą rolę odgrywają w sprawie opinie lekarzy, w tym przede wszystkim opinia wydana obligatoryjnie stosownie do art. 47 ust. 2 ustawy, ale także opinia leżąca u podstaw wydania przez lekarza postanowienia o przyjęciu do szpitala stosownie do art. 23 ust. 2. Nie sposób odeprzeć zarzutu rewizji nadzwyczajnej, gdy ta twierdzi, że opinia biegłego lekarza dr A. S. nie stanowiła dostatecznej podstawy do ustalenia istnienia przesłanek z art. 23 ust. 1 ustawy. Konkluzja tej opinii nie wynika z jej treści, przynajmniej w odniesieniu do przesłanki zagrożenia bezpieczeństwa w rozumieniu tego przepisu. Niewątpliwy w sprawie fakt choroby uczestnika i jego bezkrytyczny stosunek do własnego stanu zapewne uzasadniają wniosek o potrzebie jego leczenia, nie jest to jednak wystarczające do przymusowego przyjęcia do szpitala w trybie art. 23, o ile nie zachodzi zdefiniowany uprzednio stan zagrożenia. W tej zasadniczej kwestii biegła nie zajęła umotywowanego stanowiska i w konsekwencji jej opinia nie stanowi w tej mierze podstawy miarodajnych ustaleń.

W zeznaniach dominuje opis zachowań uciążliwych, męczących dla otoczenia, a więc nie takich, które byłyby istotne z punktu widzenia dopuszczalności zastosowania art. 23. Niejasny jest też konkretny impuls, który wywołał wezwanie lekarza z intencją zabrania uczestnika do szpitala. Z dotychczasowych danych nie wynika również, jakie były faktyczne podstawy zastosowania przymusu wobec uczestnika, ani by zachowano zasady określone w art. 18, skoro jako rzeczywista przyczyna użycia przymusu wyłania się jedynie fakt jego sprzeciwu i biernego oporu przeciwko zabraniu do szpitala. Przy tak istotnych brakach w materiale dowodowym sprawy nie jest możliwe stwierdzenie, czy zaskarżone orzeczenie pozostaje w zgodzie z omawianymi przepisami ustawy.

Postanowienie SN z dnia 14 lutego 1996 r., II CRN 201/95

Standard: 18867 (pełna treść orzeczenia)