Abuzywność zobowiązania do uzupełnienia opłaty do pełnej wysokości w razie rezygnacji z nauki

Postanowienie umowne ,,w przypadku rezygnacji po rozpoczęciu zajęć, zwrot wniesionych opłat nie przysługuje i zleceniodawca jest zobowiązany do uzupełniania opłaty, określonej w § 3 pkt. 2 do pełnej wysokości" (opłata za naukę w danym semestrze). znajduje zastosowanie, gdy konsument zrezygnuje z nauki (wypowie umowę) po rozpoczęciu zajęć (semestru). Postanowienie to jest niekorzystne dla konsumenta w ten sposób, że zobowiązuje go do zapłaty za cały semestr niezależnie od tego, z ilu zajęć skorzystał (czyli w oderwaniu od tego, w jakim zakresie odebrał należny mu z tytułu uiszczonej opłaty ekwiwalent).

Semestr jest najmniejszą jednostką czasową w zorganizowanych formach kształcenia. Po rozpoczęciu semestru przedsiębiorca nie ma lub ma bardzo ograniczone możliwości zastąpienia rezygnującego studenta - konsumenta innym uczestnikiem. Jednocześnie musi ponosić stałe koszty związane z zapewnieniem procesu nauki, niezależnie od tego ilu słuchaczy będzie ostatecznie uczestniczyć w zajęciach. Dlatego uznanie za abuzywne postanowienia o treści ,,w przypadku rezygnacji po rozpoczęciu zajęć, zwrot wniesionych opłat nie przysługuje i zleceniodawca jest zobowiązany do uzupełnienia opłaty, określonej w § 3 pkt. 2 do pełnej wysokości" , mogło budzić wątpliwości.

Z zestawienia przedmiotowego postanowienia z wzorcem uprawnień konsumenta wynikających z art. 746 k.c. wynika, iż konsument rozwiązujący umowę po rozpoczęciu zajęć byłby zobowiązany: 1) zwrócić przedsiębiorcy edukacyjnemu wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania umowy; 2) uiścić przedsiębiorcy edukacyjnemu część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, 3) ewentualnie naprawić szkodę (w postaci uszczerbku w przychodach lub zmniejszenia zysku wskutek konieczności pokrycia z mniejszej puli środków pochodzących od innych studentów kosztów stałych nauki w danym semestrze).

Z powyższego zestawienia wynika, iż zakres obowiązków konsumenta wynikający z przedmiotowego postanowienia w sposób rażący odbiega od zakresu obowiązków wynikających z art. 746 k.c. Ponadto, pozbawia konsumenta prawa do niepłacenia odszkodowania z tytułu wypowiedzenia zlecenia, jeżeli wypowiedzenie to zostało dokonane z ważnych powodów.

Zdaniem Sądu Najwyższego tak sformułowana klauzula ma charakter abuzywny. Przedsiębiorca ma bowiem szereg innych możliwości ochrony swoich interesów na wypadek rezygnacji konsumenta z umowy o świadczenie usług edukacyjnych. Przedsiębiorca może stosować postanowienia wzorca umownego określające zasady odpowiedzialności finansowej konsumenta w przypadku wcześniejszego wypowiedzenia umowy, ale zasady tej odpowiedzialności muszą pozostawać w związku z kosztami i ryzykiem przedsiębiorcy.

Wyrok SN z dnia 19 marca 2007 r., III SK 21/06

Standard: 18733 (pełna treść orzeczenia)