Sąd lepiej umiejscowiony w rozumieniu art. 15 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003

Artykuł 15 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000, należy interpretować w ten sposób, że nie znajduje on zastosowania do sytuacji takiej jak zaistniała w postępowaniu głównym, w której dwa sądy, przed którymi wszczęto postępowanie, mają jurysdykcję do rozpoznania sprawy co do istoty na podstawie, odpowiednio, art. 12 i 8 owego rozporządzenia.

Art. 15 rozporządzenia nr 2201/2003, należący do sekcji 2 rozdziału II rzeczonego rozporządzenia, zawierającej zbiór norm jurysdykcyjnych znajdujących zastosowanie w sprawach z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej, ustanawia szczególną normę jurysdykcyjną, stanowiącą odstępstwo od wyrażonej w art. 8 rzeczonego rozporządzenia zasady jurysdykcji ogólnej przyznającej jurysdykcję do rozpoznania sprawy co do istoty sądom miejsca zwykłego pobytu dziecka (wyrok z dnia 27 października 2016 r., D., C-428/15, EU:C:2016:819, pkt 29).

Art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003 pozwala na przekazanie danej sprawy sądowi państwa członkowskiego innego niż państwo sądu posiadającego zwykle [zasadniczo] jurysdykcję, przy czym – jak wynika z motywu 13 tego rozporządzenia – po pierwsze, takie przekazanie powinno spełniać określone przesłanki, a po drugie, może nastąpić jedynie wyjątkowo (wyrok z dnia 27 października 2016 r., D., C-428/15, EU:C:2016:819, pkt 47).

Art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003 pozwala sądowi posiadającemu zasadniczo jurysdykcję w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej, czy to na podstawie zasady ogólnej zgodnie z art. 8 ust. 1 tego rozporządzenia, czy też w drodze prorogacji jurysdykcji na podstawie art. 12 rzeczonego rozporządzenia, na przeniesienie swojej jurysdykcji – w odniesieniu do całości, względnie części toczącej się sprawy – na rzecz sądu, który zasadniczo nie ma jurysdykcji w tej dziedzinie, lecz który w konkretnym przypadku należy uznać za „lepiej umiejscowiony” dla osądzenia tej sprawy.

Chcąc ustalić sąd lepiej umiejscowiony dla osądzenia danej sprawy, należy w szczególności zidentyfikować sąd innego państwa członkowskiego, z którym dziecko ma „szczególny związek” (zob. podobnie wyrok z dnia 27 października 2016 r., D., C-428/15, EU:C:2016:819, pkt 50).

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w celu wykazania istnienia takiego związku w konkretnej sprawie należy odnieść się do elementów stanu faktycznego wymienionych w sposób wyczerpujący w art. 15 ust. 3 lit. a)–e) rozporządzenia nr 2201/2003. Wynika stąd, że z mechanizmu przekazania są co do zasady wyłączone sprawy, w których wskazane elementy stanu faktycznego nie występują (wyrok z dnia 27 października 2016 r., D., C-428/15, EU:C:2016:819, pkt 51).

Element stanu faktycznego wymieniony w art. 15 ust. 3 lit. b) rozporządzenia nr 2201/2003, dotyczący tego, by „dziecko miało wcześniej zwykły pobyt w tym państwie członkowskim”, odnosi się siłą rzeczy do sytuacji, w której dziecko miało miejsce zwykłego pobytu w państwie członkowskim, z którym należałoby ustalić istnienie szczególnego związku, lecz które to państwo członkowskie nie jest już miejscem pobytu owego dziecka.

Wszystkie elementy stany faktycznego przywołane w art. 15 ust. 3 rzeczonego rozporządzenia potwierdzają – jeśli nie wprost, to przynajmniej co do istoty – bliskość między dzieckiem, którego sprawa dotyczy, a państwem członkowskim innym niż państwo sądu posiadającego jurysdykcję do jej rozpoznania na podstawie art. 8 ust. 1 lub art. 12 tego rozporządzenia (zob. analogicznie wyrok z dnia 27 października 2016 r., D., C-428/15, EU:C:2016:819, pkt 52).

Wynika z tego, że sąd innego państwa członkowskiego, lepiej umiejscowiony dla osądzenia sprawy, o którym to sądzie mowa w art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003, będący sądem innego państwa członkowskiego, z którym to państwem konkretne dziecko ma szczególny związek, nie może być sądem zasadniczo posiadającym jurysdykcję do rozpoznania sprawy co do istoty na podstawie art. 8 i 12 owego rozporządzenia.

Z powyższych rozważań wynika, że art. 15 rozporządzenia nr 2201/2003 należy interpretować w ten sposób, że nie znajduje on zastosowania do sytuacji, w której sądy dwóch państw członkowskich mają jurysdykcję do rozpoznania sprawy co do istoty na podstawie art. 8 i 12 owego rozporządzenia.

Wykładnia umożliwiająca przekazanie sprawy w sytuacji, gdy przesłanki stosowania art. 15 rozporządzenia nr 2201/2003 nie są spełnione, naruszałaby podział kompetencji dokonany przez owo rozporządzenie i w związku z tym zagrażałaby realizacji celu pewności prawa, do którego osiągnięcia dąży prawodawca Unii.

Wyrok TSUE z dnia 4 października 2018 r., C-478/17

Standard: 18684 (pełna treść orzeczenia)

Art. 15 rozporządzenia nr 2201/2003 należy interpretować w ten sposób, że może on znajdować zastosowanie w wypadku pozwów lub wniosków z zakresu ochrony dziecka, składanych przez właściwy organ jednego z państw członkowskich na podstawie prawa publicznego i mających za przedmiot zastosowanie środków z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej, takich jak w sprawie w postępowaniu głównym, w sytuacji gdy uznanie jurysdykcji sądu innego państwa członkowskiego wymagałoby w dalszej kolejności wszczęcia przez organ tego innego państwa członkowskiego postępowania odrębnego od wszczętego w pierwszym państwie członkowskim na podstawie własnego prawa krajowego i w świetle ewentualnie odmiennych okoliczności faktycznych.

W zakresie, w jakim krajowy przepis procesowy, zgodnie z którym uznanie jurysdykcji sądu innego państwa członkowskiego wymagałoby w dalszej kolejności wszczęcia przez organ tego państwa członkowskiego postępowania odrębnego od wszczętego w pierwszym państwie członkowskim, może zostać zastosowany wyłącznie w dalszej kolejności w stosunku do orzeczenia, którym sąd posiadający zwykle jurysdykcję zawnioskował o przekazanie sprawy sądowi innego państwa członkowskiego na podstawie art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003 oraz w stosunku do orzeczenia, którym ten inny sąd uznał swoją jurysdykcję na podstawie art. 15 ust. 5 – przepis taki nie może być postrzegany jako przeszkoda dla wydania takich orzeczeń.

Art. 15 rozporządzenia nr 2201/2003 nie stoi na przeszkodzie temu, by wszczęcie odrębnego postępowania przez organ innego państwa członkowskiego powodowało ewentualnie, że sąd tego innego państwa członkowskiego uwzględni okoliczności faktyczne odmienne od tych, które mógłby był uwzględnić sąd pierwotnie posiadający jurysdykcję. Przeciwnie, taka sytuacja jest nieodłącznym elementem wprowadzonego tym artykułem mechanizmu przekazania sprawy sądowi lepiej umiejscowionemu.

Wyrok TSUE z dnia 27 października 2016 r., C-428/15

Standard: 18685 (pełna treść orzeczenia)