Wysłuchanie dziecka w sprawie jego powrotu w kontekście art. 24 karty praw podstawowych i art. 42 ust. 2 rozp.

Ustanowiony w przepisach rozdziału III sekcja 4 rozporządzenia nr 2201/2003 wyraźny podział kompetencji pomiędzy sądami państwa członkowskiego pochodzenia a sądami państwa członkowskiego wykonania (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Povse, pkt 73) opiera się na założeniu, że w ramach swoich kompetencji wspomniane sądy będą przestrzegać obowiązków ciążących na nich na mocy rozporządzenia w zgodzie z kartą praw podstawowych. Tak więc ponieważ rozporządzenie nr 2201/2003 nie może być sprzeczne z kartą, art. 42 tego rozporządzenia, w tym przepisy ustanawiające prawo dziecka do bycia wysłuchanym, należy interpretować w świetle art. 24 karty (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie McB., pkt 60).

Motyw 19 rozporządzenia stanowi, że wysłuchanie dziecka odgrywa ważną rolę w stosowaniu rozporządzenia, a w motywie 33 podkreślono w sposób bardziej ogólny, że uznaje ono prawa podstawowe i jest zgodne z zasadami przyjętymi w karcie praw podstawowych, w szczególności zmierzając do zapewnienia przestrzegania podstawowych praw dziecka określonych w jej art. 24. W tym względzie należy najpierw zauważyć, że z art. 24 karty oraz z art. 42 ust. 2 akapit pierwszy lit. a) rozporządzenia nr 2201/2003 wynika, że nie dotyczą one wysłuchania dziecka jako takiego, lecz posiadania przez dziecko możliwości bycia wysłuchanym.

Z jednej strony wspomniany art. 24 wymaga w ust. 1, aby dzieci mogły swobodnie wyrażać swoje poglądy i aby poglądy te były brane pod uwagę w sprawach, które ich dotyczą, wyłącznie „stosownie do ich wieku i stopnia dojrzałości”, a w ust. 2 nakłada obowiązek uwzględnienia we wszystkich działaniach dotyczących dzieci przede wszystkim najlepszego interesu dziecka, który może zatem stanowić uzasadnienie dla niewysłuchania dziecka.

Z drugiej strony wspomniany art. 42 ust. 2 akapit pierwszy lit. a) wymaga, aby dziecko miało możliwość bycia wysłuchanym, „o ile nie uznano tego za niewłaściwe ze względu na jego wiek lub stopień dojrzałości”.

Oznacza to, że ocena stosowności takiego wysłuchania należy do sądu, który ma wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie powrotu dziecka, ponieważ konflikty, które powodują, iż niezbędne jest wydanie orzeczenia o przyznaniu pieczy nad dzieckiem jednemu z rodziców, i napięcia, które się z tym wiążą, należą do sytuacji, w których wysłuchanie dziecka wymagające ewentualnie jego fizycznej obecności przed sądem może okazać się nieodpowiednie, a nawet szkodliwe dla zdrowia psychicznego dziecka, które często poddane jest wspomnianym napięciom i cierpi z ich powodu.

Tak więc chociaż wysłuchanie jest prawem dziecka, nie może ono być traktowane jako bezwzględny obowiązek, lecz musi w każdym indywidualnym przypadku podlegać ocenie opartej na wymogach związanych z najlepszym interesem dziecka zgodnie z art. 24 ust. 2 karty.

Wynika z tego, że przewidziane w art. 24 karty praw podstawowych i w art. 42 ust. 2 akapit pierwszy lit. a) rozporządzenia nr 2201/2003 prawo dziecka do bycia wysłuchanym nie wymaga, aby sąd państwa członkowskiego pochodzenia koniecznie przeprowadził wysłuchanie, ale nakłada obowiązek zapewnienia, że istnieją procedury i warunki prawne pozwalające dziecku na swobodne wyrażenie jego poglądów i że poglądy te brane są przez sąd pod uwagę.

Innymi słowy co prawda art. 24 karty praw podstawowych i art. 42 ust. 2 akapit pierwszy lit. a) rozporządzenia nr 2201/2003 nie wymagają, aby dziecko zawsze było wysłuchiwane przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia, co pozostawia temu sądowi pewien zakres swobody uznania, niemniej jednak jeżeli sąd ten podejmie decyzję o wysłuchaniu dziecka, przepisy te wymagają, aby mając na uwadze najlepszy interes dziecka i indywidualne okoliczności każdego przypadku, zastosował on wszelkie odpowiednie środki w celu doprowadzenia do takiego wysłuchania, tak aby poprzez udostępnienie dziecku rzeczywistej i skutecznej możliwości wyrażenia jego poglądów skuteczność (effet utile) wspomnianych przepisów była przestrzegana.

Wyrok TSUE z dnia 22 grudnia 2010 r., C‑491/10

Standard: 18668