Powrót pracownika z wyboru do pracy po urlopie bezpłatnym udzielonym (art. 74 k.p.)

Z mocy art. 74 KP powrót pracownika z wyboru do pracy po urlopie bezpłatnym udzielonym w ramach istniejącego równolegle stosunku zatrudnienia nie gwarantuje wszak powierzenia tego samego stanowiska pracy co przed urlopem. Pracownik taki ma natomiast zapewnioną możliwość kontynuacji zatrudnienia w ramach pierwotnego stosunku pracy (tj. stosunku pracy sprzed wyboru) na stanowisku równorzędnym z poprzednio zajmowanym pod względem warunków płacowych. Nie musi to być zatem to same stanowisko, ale inne, nawet niższe, odpowiadające kwalifikacjom zawodowym pracownika, lecz nie gorzej wynagradzane.

Zdaniem Sądu Najwyższego, stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia to stanowisko stwarzające takie same możliwości awansowe, mające zapewnić ten sam poziom wynagrodzenia, co przed pełnieniem funkcji z wyboru (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2007 r., I PK 18/07, OSNP 2008 nr 15 - 16, poz. 221 i z dnia 18 października 2007 r., III PK 45/07). Udzielenie sekretarzowi gminy urlopu bezpłatnego na czas pełnienia funkcji wójta (burmistrza) nie pozbawia więc pracodawcy samorządowego swobodnego zadecydowania, czy po powrocie z tegoż urlopu pracownik ten będzie kontynuował pracę na stanowisku sekretarza, czy też stanowisko to zachowa osoba zatrudniona na nim pod nieobecność urlopowanego pracownika.

W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2003 r., III PZP 17/03 (OSNP 2004 nr 8, poz. 134), pracownik samorządowy po rozwiązaniu stosunku pracy z wyboru łączącego go z tym samym pracodawcą, który zatrudniał go w chwili wyboru, ma prawo powrotu do poprzedniej pracy, jeżeli w związku z wyborem pozostawał na urlopie bezpłatnym (art. 74 KP w związku z art. 174 § 1 KP). W uzasadnieniu uchwały uznano za chybioną tezę, jakoby rozpoczęcie pracy na stanowisku z wyboru powodowało „automatyczne” wygaśnięcie umowy o pracę. Do wygaśnięcia stosunku pracy prowadzą enumeratywnie określone zdarzenia prawne. Nie ma wśród nich zmiany stanowiska pracy i podstawy nawiązania stosunku pracy. Ze względów głównie aksjologicznych generalna teza, że w rezultacie rozpoczęcia pracy z wyboru dochodzi do rozwiązania poprzedniego stosunku pracy na mocy domniemanego porozumienia stron, jest niewłaściwa. Przeciwko poprawności takiego stanowiska przemawiają także i inne racje. Stosunek pracy z wyboru jest stosunkiem terminowym, w takim przynajmniej znaczeniu, że pomimo możliwości wcześniejszego wygaśnięcia mandatu, czas jego trwania wyznacza zawsze okres kadencji. Rozwiązanie stosunku pracy poprzedzającego wybór wiązałoby się dla pracownika z ryzykiem utraty zatrudnienia. Trudno więc byłoby uznać za racjonalne zachowanie pracownika polegające na dobrowolnej rezygnacji z kontynuowania zatrudnienia po zakończeniu stosunku pracy z wyboru i przypisać mu, w związku z objęciem nowego stanowiska, zamiar rozwiązania dotychczasowego stosunku pracy. Kwestię tę należy jednak rozstrzygać z uwzględnieniem okoliczności każdego konkretnego przypadku. Nie można wszak a priori wykluczyć zgodnego zamiaru stron co do rozwiązania stosunku pracy poprzedzającego zatrudnienie na podstawie wyboru.

Co do samego art. 74 KP Sąd Najwyższy uznał za błędny pogląd, że przepis ten normuje wyłącznie sytuację pracownika urlopowanego do świadczenia pracy z wyboru u innego pracodawcy. Według powołanego przepisu, pracownik pozostający w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym ma prawo powrotu do pracy „u pracodawcy, który zatrudniał go w chwili wyboru, na stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym”.

Z dosłownego brzmienia art. 74 KP nie wynika, że reguluje on tylko taką sytuację, gdy urlop bezpłatny został pracownikowi udzielony na czas zatrudnienia na podstawie wyboru u innego pracodawcy niż dotychczasowy. Wprawdzie zapewne takich właśnie sytuacji miał on dotyczyć w intencjach ustawodawcy, ale w praktyce może także powstać problem kontynuacji stosunku pracy (powrotu do poprzedniej pracy) po zatrudnieniu na podstawie wyboru u tego samego pracodawcy.

Zdaniem Sądu Najwyższego, udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego na czas jego zatrudnienia na podstawie wyboru u tego samego pracodawcy nie jest niecelowe. W okresie urlopu bezpłatnego następuje zawieszenie wzajemnych praw i obowiązków podmiotów stosunku pracy. Jeżeli nawet nie wszystkich, to na pewno głównych - obowiązku pracownika wykonywania pracy uzgodnionego rodzaju oraz obowiązku pracodawcy zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 KP). Sąd Najwyższy nie podzielił też tezy, że wykonywanie u tego samego pracodawcy pracy innego rodzaju i na innej podstawie powoduje „modyfikację” dotychczasowego stosunku pracy. Wynikająca z woli stron zmiana podstawy nawiązania stosunku pracy prowadzi z reguły do ustania dotychczasowego i nawiązania nowego stosunku pracy, nie zaś do jego zmiany. Trzeba zatem przyjąć, że zatrudnienie pracownika na podstawie wyboru u tego samego pracodawcy nie zawsze zobowiązuje pracodawcę do kontynuowania zatrudnienia, po ustaniu stosunku pracy z wyboru, na podstawie umowy o pracę. Obowiązek tej treści wynika z art. 74 KP. Warunkiem jego powstania jest uprzednie „pozostawanie w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym”.

Wyrok SN z dnia 1 lutego 2017 r., I PK 41/16

Standard: 18584 (pełna treść orzeczenia)

Udzielenie przez pracodawcę każdego urlopu bezpłatnego, nawet jeżeli obowiązek taki wynika z przepisu szczególnego, w tym z art. 24b ust. 1 i 2 SamGminU, zawsze przybiera formę porozumienia stron stosunku pracy. W świetle tych przepisów, to przecież osoba pozostająca w stosunku pracy u gminnego pracodawcy przed przystąpieniem do wykonywania mandatu radnego jest zobowiązana zgłosić wniosek o urlop bezpłatny (art. 24b ust. 1), a pracodawca ma obowiązek go udzielić na okres sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu (art. 24b ust. 2).

Niezgłoszenie pracownika wybranego na radnego wniosku o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy (art. 24b ust. 1 SamGminU), a w razie ponownego wyboru kolejnego wniosku o taki urlop, jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu radnego (art. 24b ust. 5 SamGminU), natomiast nie przekłada się i nie prowadzi do wygaśnięcia stosunku pracy. Wprawdzie w rozpoznawanej sprawie automatyzm prawny utraty mandatu radnego i tak by nie wystąpił, ponieważ powód w okresie pełnienia funkcji radnego podjął zatrudnienie u "pozagminnego" pracodawcy, to równocześnie należało podkreślić, że niezgłoszenie gotowości przystąpienia do pracy w terminie 7 dni od dnia wygaśnięcia mandatu radnego albo niezgłoszenie obligatoryjnego wniosku o kolejny urlop bezpłatny na okres kolejnej kadencji radnego nie jest sankcjonowane wygaśnięciem stosunku pracy z art. 74 KP. Przepis ten ma bowiem zastosowanie tylko do pracownika korzystającego z urlopu bezpłatnego w celu wykonywania stosunku pracy z wyboru i który jest uprawniony do zgłoszenia swojego powrotu w ciągu 7 dni od rozwiązania tego stosunku pracy (z wyboru), pod rygorem wygaśnięcia zawieszonego na okres urlopu stosunku pracy.

Zawarte w art. 24c SamGminU unormowanie, że po wygaśnięciu mandatu pracodawca przywraca radnego do pracy na tym samym lub równorzędnym stanowisku pracy z wynagrodzeniem odpowiadającym temu, jakie radny otrzymywałby, gdyby nie przysługujący mu urlop bezpłatny, a radny ma obowiązek zgłoszenia gotowości przystąpienia do pracy w terminie 7 dni od dnia wygaśnięcia mandatu, jest niepełne i ułomne, ponieważ w szczególności wcale nie ustanawia sankcji w postaci wygaśnięcia stosunku pracy za niezgłoszenie gotowości przystąpienia do pracy. Taka sankcja musiałaby mieć wyraźną podstawę prawną, tj. powinna wynikać wprost z tego przepisu szczególnego, zważywszy że - zgodnie z art. 63 KP - umowa o pracę wygasa w przypadkach określonych w Kodeksie pracy oraz w przepisach szczególnych. Oznacza to, że sankcja w postaci wygaśnięcia umowy o pracę powinna być wyraźnie określona w przepisach Kodeksu pracy lub jednoznacznie wynikać z przepisów szczególnych. Inaczej rzecz ujmując, sankcji wygaśnięcia stosunku pracy nie można w żadnym razie domyślać się lub wywodzić w drodze wykładni per analogiam np. z art. 74 KP oczywiście niemającego zastosowania do radnego, który tej funkcji publicznej nie sprawuje przecież w ramach stosunku pracy z wyboru.

Wszystko to umożliwia wyrażenie konkluzji, że niezgłoszenie przez radnego korzystającego z urlopu bezpłatnego u gminnego pracodawcy wniosku o udzielenie kolejnego urlopu bezpłatnego na okres następnej kadencji radnego jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu radnego (art. 24b pkt 5 SamGminU), ale nie prowadzi do wygaśnięcia stosunku pracy z gminnym pracodawcą, gdyż żaden przepis szczególny (w tym art. 24c SamGminU) nie przewiduje takiego skutku prawnego w razie niezłożenia wniosku o udzielenie kolejnego urlopu bezpłatnego na okres następnej kadencji radnego.

Skutek taki nie może być wywiedziony w drodze zastosowania art. 74 KP (per analogiam), ponieważ wygaśnięcie stosunku pracy musi mieć jednoznaczne i wyraźne oparcie w przepisach Kodeksu pracy albo wprost wynikać z niebudzącego wątpliwości brzmienia przepisu szczególnego, a takiego unormowania brak w przepisach SamGminU. Sąd Najwyższy pominął dalsze rozwijanie rozlicznych wątków dotyczących potencjalnych prawnych następstw niezgłoszenia gotowości przystąpienia do pracy w terminie 7 dni od wygaśnięcia mandatu radnego czy niezgłoszenia wniosku o udzielenie kolejnego urlopu bezpłatnego na okres następnej kadencji w radzie gminy, ponieważ nie występują one w rozpoznawanej sprawie, w której sąd II instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na niepodważonej w skardze kasacyjnej wykładni porozumienia urlopowego przewidującego udzielenie powodowi "bezterminowego" urlopu bezpłatnego na kolejne kadencje radnego rady gminy. W takich wiążących okolicznościach rozpoznawanej sprawy powód nie miał zatem obowiązku zgłaszania powrotu do pracy ani występowania z wnioskiem o kolejny urlop bezpłatny, skoro w dalszym ciągu z takiego urlopu korzystał i dlatego jego stosunek pracy nie wygasł.

Wyrok SN z dnia 11 grudnia 2007 r., I PK 160/07

Standard: 18586