Forma nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru z pracownikami samorządowymi

Akt wyboru wójta (burmistrza) powoduje automatyczne nawiązanie stosunku pracy. Do nawiązania tegoż stosunku dochodzi - stosownie do art. 11 KP - w drodze zgodnych oświadczeń woli obu stron. Akt głosowania uprawnionych mieszkańców gminy traktowany jest na równi z ich oświadczeniem woli, skierowanym na powstanie stosunku publicznoprawnego i zarazem prowadzącym do nawiązania stosunku pracy na stanowisku wójta czy burmistrza (A. Giedrewicz - Niewinska, Wybór jako podstawa nawiązania stosunku pracy z pracownikami samorządowymi, Warszawa 2008, s. 163 i H. Szewczyk, Podstawy prawne zatrudnienia pracowników samorządowych - zagadnienia ogólne oraz zatrudnienie na podstawie wyboru, LEX/el 2011). Tak w świetle art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta, jak i art. 11 § 1 pkt 6 i art. 479 § 2 Kodeksu wyborczego, zgłoszenie kandydatury na te stanowiska wymaga złożenia pisemnego oświadczenia o wyrażeniu zgody na kandydowanie oraz o posiadaniu biernego prawa wyborczego. Takie pisemne oświadczenie traktowane jest jako konieczna w myśl art. 11 KP zgoda na nawiązanie stosunku pracy z wyboru. Przepis art. 29a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, jako moment objęcia obowiązków przez wójta (burmistrz) wskazuje chwilę złożenia wobec rady gminy ślubowania. Z tą też datą doktryna łączy termin nawiązania stosunku pracy tej kategorii pracowników samorządowych (por. A. Giedrewicz - Niewinska, Wybór jako podstawa nawiązania stosunku pracy z pracownikami samorządowymi (...), s. 287 i nast.).

Natomiast w odniesieniu do sekretarza gminy przepis art. 2 ustawy o pracownikach samorządowych z 1990 r. przewidywał zatrudnienie tychże pracowników na podstawie powołania, natomiast art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych z 2008 r. wskazuje na umowę o pracę jako źródło nawiązania stosunku pracy. Przepisy art. 5 ust. 1a i ust. 1b ustawy o pracownikach samorządowych z 2008 r. dodane do tej ustawy z mocy art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 645) nakazują przy tym obsadzanie wolnych stanowisk sekretarzy w trybie otwartego naboru i wykluczają możliwość obsadzenia tych stanowisk w drodze powierzenia pełnienia obowiązków, w tym w drodze czasowego powierzenia obowiązków z mocy art. 21 ustawy. Jednakże również przed wejściem w życie tych przepisów obsadzanie wolnych stanowisk w służbie samorządowej, a wiec także stanowisk sekretarzy, nie mogło odbywać się z pominięciem procedury otwartego i konkurencyjnego naboru. Wynikało to zarówno art. 60 Konstytucji RP, gwarantującego obywatelom prawo dostępu do służby publicznej, który może odbywać się tylko w drodze otwartych i bezstronnych konkursów (naborów), jak i art. 11 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych z 2008 r., zgodnie z którym na wolne stanowiska urzędnicze, w tym kierownicze stanowiska urzędnicze, wyznacza się osoby wyłonione w procesie naboru (por. M. Tomaszewska (w:) K. W. Baran (red.) Komentarz do ustawy o pracownikach samorządowych (w:) Prawo urzędnicze. Komentarz, komentarz do art. 5; A. Rycak (w:) A. Rycak, M. Rycak, J. Stelina, J. Stepień, Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, wyd. II, WK 2016, komentarz do art. 5).

Wprawdzie art. 5 ust. 1a i ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych z 2008 r. przewiduje określony tryb naboru na stanowisko sekretarza oraz ustanawia katalog rygorów selekcyjnych dla kandydatów na to stanowisko, jednak z mocy art. 53 ust. 1 i 4 ustawy sekretarze zatrudnieni w dniu wejścia w życie tego aktu mogli być nadal zatrudnieni na dotychczasowych stanowiskach mimo niespełniania wymienionych w tym przepisie wymagań, a ich stosunki pracy nawiązane w drodze powołania przez radę gminy przekształciły się w umowne stosunki pracy.

Zarówno w doktrynie, jak i judykaturze podkreśla się, że powołane przepisy normujące kwestię podstaw zatrudnienia pracowników samorządowych mają moc bezwzględnie obowiązującą i nie jest dopuszczalne zatrudnienie wymienionych w nich osób na innej podstawie niż wynikająca z tychże przepisów (por. A. Kisielewicz, Rodzaje stosunków pracy pracowników samorządowych, Prawo Pracy 1999 nr 5, s. 6 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 1997 r., I PKN 68/97, OSNAPiUS 1998 nr 3, poz. 77 i z dnia 28 kwietnia 1997 r., I PKN 113/97, OSNAPiUS 1998 nr 4, poz. 123). W literaturze i orzecznictwie zauważa się, że z chwilą wyboru, powołania, czy zawarcia umowy o pracę, oprócz stosunku pracy, z mocy prawa powstaje jednocześnie stosunek prawnoorganizacyjny (prawnoustrojowy) między pracownikiem a organem administracji publicznej jako dysponentem przysługujących mu kompetencji, z którego to stosunku wynikają obowiązki prawnoorganizacyjne (prawnoustrojowe) związane z realizacją tych kompetencji. Odnosząc to do pracowników samorządowych można powiedzieć, że z chwilą nawiązania z nimi stosunku pracy, z mocy prawa powstaje też stosunek ustrojowoprawny między takim pracownikiem a organem administracji samorządowej (R. Giętkowski, Prawnoorganizacyjna odpowiedzialność pracowników samorządowych, GSP z 2012 nr 2, s. 113-128 oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 9 grudnia 2010 r., II SA/Po 903/10, i postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 lipca 2010 r., II OSK 919/10).

Wyrok SN z dnia 1 lutego 2017 r., I PK 41/16

Standard: 18581 (pełna treść orzeczenia)