Ocena nieuczciwych warunków umowy w postępowaniu nakazowym; ochrona konsumenta w postępowaniu nakazowym

Postępowanie nakazowe; wniosek o nakaz zapłaty (art. 484 [1] k.p.c.) Ustalenie przez sąd z urzędu nieuczciwego warunku umowy; abuzywności postanowienia umowy

Wyświetl tylko: SNSRTSUE

W przypadku nakazów zapłaty, tak w postępowaniu nakazowym, jak i upominawczym, gdy pozwanym jest konsument, czynności sądu nie mogą ograniczać się jedynie do badania warunków formalnych pozwu i dołączonych do niego dokumentów. Takie postępowanie Sądu stoi w sprzeczności z konstytucyjną zasadą ochrony konsumenta wynikającą z art. 76 Konstytucji RP, jak i gwarancjami wynikającymi z przywołanej wyżej Dyrektywy 93/13. Za utrwalony w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się pogląd, że organy wymiaru sprawiedliwości z urzędu dokonują oceny nieuczciwych postanowień umowy konsumenckiej (zob. wyrok z 21 kwietnia 2016 r., Radlinger i Radlingerová, C-377/14).

Wyrok SN z dnia 9 grudnia 2024 r., II NSNc 390/23

Standard: 84974 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG, rozpatrywany w świetle zasady skuteczności, należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on uregulowaniu krajowemu, które ze względu na prekluzję nie pozwala sądowi, przed którym toczy się postępowanie egzekucyjne w przedmiocie nakazu zapłaty, na skontrolowanie z urzędu lub na żądanie konsumenta ewentualnie nieuczciwego charakteru warunków znajdujących się w umowie kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, jeżeli taka kontrola została już przeprowadzona przez sąd na etapie postępowania w sprawie wydania nakazu zapłaty, z zastrzeżeniem, że sąd ten wskazał w swoim orzeczeniu warunki będące przedmiotem tej kontroli, że przedstawił, nawet zwięźle, powody, dla których warunki te były pozbawione nieuczciwego charakteru, i wskazał, że w braku skorzystania w wyznaczonym terminie z przewidzianych w prawie krajowym środków zaskarżenia tego orzeczenia konsument nie będzie mógł ze względu na prekluzję podnieść ewentualnego nieuczciwego charakteru tych warunków.

Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy 93/13, rozpatrywany w świetle zasady skuteczności, należy interpretować w ten sposób, że: sprzeciwia się on uregulowaniu krajowemu, które nie zezwala sądowi prowadzącemu postępowanie egzekucyjne w przedmiocie nakazu zapłaty na zarządzenie z urzędu środków dowodowych w celu ustalenia okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych do kontroli ewentualnie nieuczciwego charakteru warunków znajdujących się w umowie kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, jeżeli kontrola przeprowadzona przez właściwy sąd na etapie postępowania w sprawie wydania nakazu zapłaty nie spełnia wymogów zasady skuteczności w odniesieniu do tej dyrektywy.

Wyrok TSUE z dnia 29 lutego 2024 r., C-724/22

Standard: 82823 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że: stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd rozpoznający wniosek o wydanie nakazu zapłaty dotyczący części należności z tytułu umowy kredytu konsumenckiego nie może nakazać kredytodawcy podania, jakiej części rat dochodzi od konsumenta, w związku z czym jest zobowiązany do wydania żądanego nakazu zapłaty w odniesieniu do całej żądanej kwoty, jeżeli w braku tej informacji sąd ten nie może dokonać rozróżnienia między roszczeniami wynikającymi z nieuczciwych warunków umownych a pozostałą częścią powództwa, a w konsekwencji oddalić tego żądania wyłącznie w odniesieniu do części roszczeń wynikających ze wspomnianych warunków umownych.

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że: z zastrzeżeniem poszanowania zasady powagi rzeczy osądzonej, stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który orzeka po przekazaniu mu sprawy przez sąd wyższej instancji, był związany, zgodnie z krajowym prawem procesowym, instrukcjami wydanymi przez sąd wyższej instancji, zobowiązującymi go do wydania nakazu zapłaty, jeżeli sąd ten uzna, że instrukcje te nie uwzględniają konsekwencji prawnych nieuczciwego charakteru warunku umowy kredytu konsumenckiego.

Postanowienie TSUE z dnia 6 lutego 2024 r., C-425/23

Standard: 82964 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich

należy interpretować w ten sposób, że:

stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym przewidującym, iż sąd krajowy nie może zbadać z urzędu potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków zawartych w umowie i wyciągnąć z tego konsekwencji, w sytuacji gdy sprawuje on nadzór nad postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym na podstawie prawomocnego orzeczenia w sprawie wydania nakazu zapłaty, któremu przysługuje powaga rzeczy osądzonej:

– jeśli przepisy te nie przewidują takiego badania na etapie wydawania nakazu zapłaty, lub

– jeśli takie badanie jest przewidziane wyłącznie na etapie sprzeciwu od danego nakazu zapłaty, o ile istnieje znaczne ryzyko, że dany konsument nie wniesie wymaganego sprzeciwu albo ze względu na to, że określony w tym celu termin jest bardzo krótki, albo z uwagi na koszty postępowania przed sądem w stosunku do kwoty kwestionowanego długu, albo też ze względu na to, że przepisy krajowe nie przewidują obowiązku dostarczenia temu konsumentowi wszelkich informacji niezbędnych do ustalenia przez niego zakresu swoich praw.

Trybunał uznał, że w sytuacji gdy na etapie postępowania egzekucyjnego nie przewidziano jakiegokolwiek badania przez sąd z urzędu potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków zawartych w danej umowie, należy uznać, że przepisy krajowe mogą zagrażać skuteczności ochrony zamierzonej przez dyrektywę 93/13, jeżeli przepisy te nie przewidują takiego badania na etapie wydawania nakazu zapłaty lub jeżeli takie badanie przewidziane jest jedynie na etapie sprzeciwu wniesionego od danego nakazu zapłaty, o ile istnieje znaczne ryzyko, że dany konsument nie wniesie wymaganego sprzeciwu albo ze względu na to, że określony w tym celu termin jest bardzo krótki, albo z uwagi na koszty postępowania przed sądem w stosunku do kwoty kwestionowanego długu, albo też ze względu na to, że przepisy krajowe nie przewidują obowiązku dostarczenia konsumentowi wszelkich informacji niezbędnych do ustalenia przez niego zakresu swoich praw (wyrok z dnia 17 maja 2022 r., Impuls Leasing România, C-725/19).

Wynika z tego, po pierwsze, że polskie przepisy regulujące wydanie nakazu zapłaty i postępowanie egzekucyjne nie byłyby zgodne z zasadą skuteczności w przypadku, gdyby nie przewidywały jakiegokolwiek badania przez sąd z urzędu potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków zawartych w danej umowie.

Jeśli prawo polskie przewiduje takie badanie jedynie w sytuacji, gdy dany konsument kwestionuje nakaz zapłaty, do sądu odsyłającego będzie należało dokonanie oceny, czy istnieje znaczne ryzyko, że konsument ten nie wniesie wymaganego sprzeciwu albo ze względu na to, że określony w tym celu termin jest bardzo krótki, albo z uwagi na koszty postępowania przed sądem w stosunku do kwoty kwestionowanego długu, albo też ze względu na to, że prawo polskie nie przewiduje obowiązku dostarczenia rzeczonemu konsumentowi wszelkich informacji niezbędnych do ustalenia przez niego zakresu swoich praw.

Co się tyczy terminu dwóch tygodni na wniesienie takiego sprzeciwu przewidzianego w przepisach krajowych rozpatrywanych w postępowaniu głównym, Trybunał orzekł, że taki termin powoduje powstanie ryzyka, o którym mowa w punkcie poprzednim (zob. podobnie postanowienie z dnia 6 listopada 2019 r., BNP Paribas Personal Finance SA Paris Sucursala Bucureşti i Secapital, C-75/19).

Na wypadek gdyby sąd odsyłający uznał, że istnieje znaczne ryzyko, iż sprzeciw od nakazów zapłaty będących przedmiotem postępowania głównego nie zostanie wniesiony, należy przypomnieć – w odniesieniu do faktu, iż owym nakazom przysługuje powaga rzeczy osądzonej – że dla zapewnienia stabilności prawa i stosunków prawnych, jak też prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości istotne jest, aby orzeczenia sądowe, które stały się prawomocne po wyczerpaniu przysługujących środków odwoławczych lub po upływie przewidzianych dla wniesienia tych środków terminów, były niepodważalne (zob. podobnie wyrok z dnia 17 maja 2022 r., Unicaja Banco, C-869/19). To samo dotyczy, a fortiori, sytuacji, w której uznaje się, że nie przeprowadzono z urzędu żadnego badania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków zawartych w danej umowie

Wyrok TSUE z dnia 18 stycznia 2024 r., C-531/22

Standard: 82443 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że: stoją one na przeszkodzie przepisowi prawa krajowego, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez sądy krajowe, który stanowi, że w ramach postępowania egzekucyjnego dotyczącego weksli sąd rozpoznający sprzeciw nie jest właściwy do dokonania, z urzędu lub na wniosek zainteresowanego konsumenta, oceny potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków umowy zawartej przez tego konsumenta z przedsiębiorcą, stanowiących podstawę wystawienia weksli, których moc tytułu egzekucyjnego jest kwestionowana.

Postanowienie TSUE z dnia 5 października 2023 r., C-25/23

Standard: 82824 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, należy interpretować w ten sposób, że: sąd krajowy rozpatrujący wniosek o wydanie nakazu zapłaty, podczas gdy dłużnik będący konsumentem nie uczestniczy w postępowaniu aż do chwili wydania tego nakazu, musi z urzędu odstąpić od stosowania nieuczciwego warunku umownego umowy o kredyt konsumencki zawartej między tym konsumentem a zainteresowanym przedsiębiorcą, na którym to warunku umownym opiera się część dochodzonej wierzytelności. W tej sytuacji sąd ten dysponuje możliwością częściowego oddalenia tego wniosku, pod warunkiem, po pierwsze, że umowa ta może istnieć bez żadnej innej zmiany lub rewizji lub uzupełnienia, co powinien zweryfikować wspomniany sąd, i po drugie, że roszczenia wynikające z tego warunku mogą być odróżnione od pozostałej części żądania.

Postanowienie TSUE z dnia 17 stycznia 2023 r., C-379/21

Standard: 82863 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że sąd krajowy rozpatrujący wniosek o wydanie nakazu zapłaty, w sytuacji gdy dłużnik będący konsumentem nie uczestniczy w postępowaniu do czasu wydania tego nakazu zapłaty, jest zobowiązany z urzędu wykluczyć stosowanie nieuczciwego warunku umowy o kredyt konsumencki zawartej między tym konsumentem a odnośnym przedsiębiorcą, który to warunek jest podstawą części dochodzonej wierzytelności. W takim przypadku ów sąd ma możliwość oddalić ten wniosek w części, o ile owa umowa może nadal obowiązywać bez żadnych innych zmian, poprawek ani uzupełnień, czego zbadanie należy do wspomnianego sądu.

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że choć przepis ten zobowiązuje sąd krajowy rozpatrujący wniosek o wydanie nakazu zapłaty do wyciągnięcia wszelkich konsekwencji, które zgodnie z prawem krajowym wynikają ze stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku w umowie między konsumentem a przedsiębiorcą, aby upewnić się, że konsument nie jest nim związany, to nie zobowiązuje on co do zasady tego sądu do dokonania z urzędu potrącenia płatności dokonanej na podstawie wspomnianego warunku z salda należnego na mocy tej umowy, z zastrzeżeniem jednakże zachowania zasad równoważności i skuteczności.

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdyby na mocy tego przepisu w związku z zasadami równoważności i skuteczności sąd krajowy rozpatrujący wniosek o wydanie nakazu zapłaty był zobowiązany do dokonania z urzędu potrącenia płatności dokonanej na podstawie nieuczciwego warunku w umowie o kredyt konsumencki z salda należnego na mocy tej umowy, sąd ów jest zobowiązany odstąpić od stosowania przeciwnego orzecznictwa sądu wyższej instancji.

Wyrok TSUE z dnia 30 czerwca 2022 r., C-170/21

Standard: 82930 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG stoją na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu przewidującemu, że w przypadku gdy nakaz zapłaty wydany przez sąd na wniosek wierzyciela nie był przedmiotem sprzeciwu wniesionego przez dłużnika, sąd egzekucyjny nie może – ze względu na to, że powaga rzeczy osądzonej przysługująca temu nakazowi obejmuje w sposób dorozumiany te warunki umowne, co wyklucza wszelkie badanie ważności owych warunków – w terminie późniejszym zbadać potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków umowy, które były podstawą wspomnianego nakazu. Okoliczność, że w dniu, w którym nakaz stał się prawomocny, dłużnik nie wiedział, że może zostać uznany za „konsumenta” w rozumieniu tej dyrektywy, jest w tym względzie bez znaczenia.

Wyrok TSUE z dnia 17 maja 2022 r., C-693/19

Standard: 82370 (pełna treść orzeczenia)

Prawo Unii należy interpretować w ten sposób, że stoi ono na przeszkodzie temu, by sąd krajowy rozpatrujący wniosek o wydanie nakazu zapłaty pominął badanie ewentualnie nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ze względu na trudności praktyczne, takie jak obciążenie owego sądu pracą.

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy rozpatrujący wniosek o wydanie nakazu zapłaty, powziąwszy przypuszczenie, że wniosek ten opiera się na nieuczciwym warunku zawartym w umowie kredytu konsumenckiego w rozumieniu dyrektywy 93/13, mógł, w braku sprzeciwu ze strony konsumenta, zażądać od wierzyciela dodatkowych informacji w celu zbadania ewentualnie nieuczciwego charakteru owego warunku.

Wyrok TSUE z dnia 26 listopada 2020 r., C-807/19

Standard: 82429 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 oraz art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że w wypadku gdy w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym sąd krajowy ma poważne wątpliwości co do zasadności roszczenia opartego na wekslu własnym, który służy zabezpieczeniu wierzytelności wynikającej z umowy kredytu konsumenckiego, oraz gdy ten weksel własny początkowo został wystawiony przez wystawcę jako weksel in blanco, a następnie uzupełniony przez remitenta, sąd ten powinien z urzędu zbadać, czy postanowienia uzgodnione między stronami mają nieuczciwy charakter, i w tym zakresie może zażądać od przedsiębiorcy przedstawienia pisemnego zapisu tych postanowień, tak aby móc zapewnić poszanowanie praw konsumentów wynikających z tych dyrektyw.

Wyrok TSUE z dnia 7 listopada 2019 r., C-419/18

Standard: 82375 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz art. 10 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwiają się one przepisom krajowym takim jak te będące przedmiotem postępowania głównego, pozwalającym na wydanie nakazu zapłaty na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych jako elemencie świadczącym o istnieniu wierzytelności wynikającej z umowy kredytu konsumenckiego, w wypadku gdy sąd rozpoznający pozew o wydanie nakazu zapłaty nie jest uprawniony do zbadania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków tej umowy oraz do sprawdzenia, czy zawarto w niej informacje, o których mowa w tym art. 10, jeżeli sposób wykonania prawa do wniesienia zarzutów od takiego nakazu nie pozwala na zapewnienie przestrzegania praw przysługujących konsumentowi na mocy tych dyrektyw.

Postanowienie TSUE z dnia 28 listopada 2018 r., C-632/17

Standard: 82593 (pełna treść orzeczenia)

Postanowienie TSUE z dnia 28 listopada 2018 r., C‑632/17

Standard: 18392

Dyrektywę Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z zasadą równoważności należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które:

- nie zezwala organizacji ochrony konsumentów na przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta, w interesie konsumenta, w postępowaniu w sprawie nakazu zapłaty dotyczącego indywidualnego konsumenta oraz na wniesienie sprzeciwu od takiego nakazu w braku zakwestionowania go przez danego konsumenta, w wypadku gdy to uregulowanie faktycznie poddaje interwencje stowarzyszeń ochrony konsumentów w sporach objętych zakresem prawa Unii mniej korzystnym warunkom niż warunki mające zastosowanie do sporów z zakresu wyłącznie prawa wewnętrznego, co powinien sprawdzić sąd odsyłający.

- mimo że przewiduje kontrolę nieuczciwego charakteru warunków zawartych w umowie zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem na etapie wydania nakazu zapłaty wobec konsumenta, to po pierwsze, nadaje urzędnikowi administracji sądu, niemającemu statusu sędziego, kompetencje do wydania tego nakazu zapłaty, a po drugie, ustanawia termin piętnastu dni na wniesienie sprzeciwu i wymaga, by sprzeciw był uzasadniony pod względem merytorycznym, w wypadku gdy taka kontrola z urzędu nie jest przewidziana na etapie wykonania danego nakazu, co powinien sprawdzić sąd odsyłający.

Ochrona skuteczności (effet utile) dyrektywy 93/13 stoi na przeszkodzie temu, by krajowa regulacja dopuszczała wydanie nakazu zapłaty, jeżeli konsumentowi w żadnym momencie postępowania nie przysługuje gwarancja, że sąd przeprowadzi kontrolę braku nieuczciwych warunków w danej umowie (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lutego 2016 r., Finanmadrid EFC, C-49/14).

W związku z tym okoliczność, że uregulowanie krajowe nadaje kompetencje w zakresie wydawania nakazów zapłaty urzędnikowi niemającemu statusu sędziego nie może podważyć skuteczności (effet utile) dyrektywy 93/13, o ile sądowa kontrola braku nieuczciwego warunku w umowie zostanie przewidziana na etapie wykonania nakazu zapłaty lub w razie sprzeciwu od niego. Istnienie takiej kontroli na etapie sprzeciwu pozwala zachować skuteczność (effet utile) dyrektywy 93/13 tylko wtedy, gdy konsumenci nie są zniechęceni do wniesienia tegoż sprzeciwu.

Skuteczna ochrona praw wynikających z dyrektywy 93/13 może zostać zagwarantowana jedynie pod warunkiem, że krajowe prawo procesowe umożliwia w ramach postępowania w sprawie wydania nakazu zapłaty lub postępowania egzekucyjnego w przedmiocie nakazu zapłaty kontrolę przez sąd z urzędu potencjalnie nieuczciwych warunków danej umowy (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lutego 2016 r., Finanmadrid EFC, C-49/14). Zatem, w sytuacji gdy na etapie wykonania nakazu zapłaty nie przewidziano jakiejkolwiek kontroli przez sąd z urzędu potencjalnie nieuczciwych warunków zawartych w danej umowie, należy uznać, że przepisy krajowe mogą zagrażać skuteczności ochrony zamierzonej przez dyrektywę 93/13, jeżeli przepisy te nie przewidują takiej kontroli na etapie wydawania nakazu zapłaty lub jeżeli taka kontrola przewidziana jest jedynie na etapie sprzeciwu wobec wydanego nakazu, o ile istnieje znaczne ryzyko, że dany konsument nie wniesie koniecznego sprzeciwu albo ze względu na to, że określony w tym celu termin jest bardzo krótki, albo z uwagi na koszt postępowania przed sądem w stosunku do kwoty kwestionowanego długu, albo też ze względu na to, że ustawodawstwo krajowe nie przewiduje obowiązku dostarczenia mu informacji niezbędnych do ustalenia przez niego zakresu swoich praw (zob. analogicznie wyroki: z dnia 14 czerwca 2012 r., Banco Español de Crédito, C-618/10; z dnia 18 lutego 2016 r., Finanmadrid EFC, C-49/14).

Artykuł 4 ust. 1 i ust. 2 dyrektywy 87/102 stanowi, że umowy kredytu są zawierane na piśmie i że ta zawarta na piśmie umowa zawiera określenie RRSO oraz warunków, na jakich ta ostatnia może zostać zmieniona. Artykuł 1a tej dyrektywy określa szczegółowy sposób obliczania RRSO i uściśla w swym ust. 4 lit. a), że ta ostatnia jest obliczana „z chwilą zawierania umowy kredytowej”. To poinformowanie konsumenta o łącznym koszcie kredytu w postaci stopy obliczanej za pomocą swoistej formuły matematycznej jest więc niezmiernie istotne (zob. podobnie postanowienie z dnia 16 listopada 2010 r., Pohotovosť, C-76/10). W takiej sytuacji nie można bowiem uznać, że konsument posiada pełną wiedzę na temat warunków wykonania w przyszłości umowy w chwili jej zawierania, a zatem że dysponuje wszystkimi informacjami, które mogą mieć wpływ na zakres jego zobowiązania.

Wyrok TSUE z dnia 20 września 2018 r., C-448/17

Standard: 82411 (pełna treść orzeczenia)

Z art. 491 § 1 kpc wynika, że termin do wniesienia zarzutów wynosi dwa tygodnie. Ponadto zgodnie z art. 493 § 1 kodeksu w swoim piśmie zawierającym zarzuty pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości, czy w części, przedstawić zarzuty, pod rygorem niedopuszczalności tego pisma, oraz okoliczności faktyczne i dowody. Takie środki procesowe w ramach tak krótkiego terminu pociągają za sobą znaczne ryzyko, że konsument nie wniesie zarzutów albo że będą one niedopuszczalne.

Z art. 19 ust. 4 polskiej ustawy z dnia 28 lipca o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wynika, że w razie wniesienia zarzutów wobec nakazu zapłaty pozwany musi uiścić trzy czwarte części opłaty sądowej, tak że przedsiębiorca jest zobowiązany jedynie do uiszczenia jednej czwartej części tej opłaty sądowej. Koszty w takiej wysokości same w sobie mają taki charakter, że zniechęcają konsumenta do wniesienia zarzutów. Jest on postawiony w niekorzystnej sytuacji tym bardziej, że w każdym wypadku musi uiścić tytułem kosztów opłatę trzy razy większą niż strona przeciwna.

W związku z powyższym należy zauważyć, iż istnieje ryzyko, którego nie można lekceważyć, że zainteresowani konsumenci nie wniosą wymaganych zarzutów – czy to ze względu na przewidziany w tym celu bardzo krótki termin, czy to dlatego, że mogą być zniechęceni do podejmowania obrony ze względu na koszty generowane przez postępowanie sądowe w stosunku do kwoty kwestionowanego długu, czy też dlatego, że nie znają lub nie rozumieją zakresu swoich praw, czy wreszcie ze względu na ograniczoną treść pozwu o wydanie nakazu zapłaty wniesionego przez przedsiębiorcę, a zatem niepełny charakter informacji, którymi dysponują (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lutego 2016 r., Finanmadrid EFC, C-49/14; postanowienie z dnia 21 czerwca 2016 r., Aktiv Kapital Portfolio, C-122/14).

Mając na uwadze powyższe rozważania, na przedstawione pytanie trzeba udzielić odpowiedzi, że art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwia się on przepisom krajowym takim jak te będące przedmiotem postępowania głównego, pozwalającym na wydanie nakazu zapłaty opartego na wekslu własnym, który stanowi gwarancję wierzytelności powstałej z umowy kredytu konsumenckiego, w sytuacji gdy sąd rozpoznający pozew o wydanie nakazu zapłaty nie jest uprawniony do zbadania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków tej umowy, jeżeli sposób wykonania prawa do wniesienia zarzutów od takiego nakazu nie pozwala na zapewnienie przestrzegania praw, które konsument opiera na tej dyrektywie.

Wyrok TSUE z dnia 13 września 2018 r., C-176/17

Standard: 82356 (pełna treść orzeczenia)

Sąd wydając wyrok oddalający powództwo oparł się na dwóch zasadniczych kwestiach.

Po pierwsze, w sprawie wytoczonej przeciwko konsumentowi niedopuszczalne jest wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym w oparciu o przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 484 1 kpc i nast.), na podstawie weksla, ponieważ przepisy te pozostają w sprzeczności z prawem Unii Europejskiej w zakresie ochrony praw konsumenta. Po drugie, wystawienie weksla i jego przyjęcie, w ramach relacji między powodem a pozwanym (w relacji konsumenckiej) nastąpiło w celu obejścia ustawy, co oznacza że czynność prawna i wynikające z niej zobowiązanie wekslowe, na podstawie którego powodowie dochodzą swych roszczeń, jest nieważne zgodnie z treścią art. 58 § 1 kc.

Powodowie wytaczając powództwo złożyli wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla własnego. Weksel ten został prawidłowo wypełniony wedle treści art. 101 prawa wekslowego i nast.1. Zgodnie z treścią art. 485 § 2 kpc sąd wydaje nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości.

Na podstawie art. 76 Konstytucji RP - władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.

Polski ustawodawca regulując przestrzeń praw konsumentów realizuje treści z powołanej wyżej normy art. 76 Konstytucji RP, czyniąc to w różnych aktach prawnych, między innymi w kodeksie cywilnym, w ustawie o kredycie konsumenckim11, czy w końcu w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym Dz.U.2016.3 j.t.). Zapisy tych ustaw są jednocześnie częścią europejskiego systemu ochrony konsumenta w ramach Unii (...). Ocena przepisów regulujących postępowanie nakazowe w sprawach konsumenckich musi więc uwzględniać całą przestrzeń ochrony praw konsumentów, a więc norm konstytucyjnych, przepisów prawa krajowego oraz ustawodawstwa unijnego. W tym ostatnim zakresie niezbędne jest wzięcie pod uwagę postanowień Dyrektywy 93/13, zwłaszcza jej art. 6, który określa, iż państwa członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Jak również to, iż państwa członkowskie podejmą niezbędne kroki do zapewnienia, iż konsument nie utraci ochrony przyznanej mu na mocy niniejszej dyrektywy, poprzez wybór prawa państwa trzeciego jako prawa obowiązującego w stosunku do danej umowy, jeśli ta ostatnia pozostaje w ścisłym związku z terytorium państw członkowskich.

W niniejszej sprawie potrzeba refleksji prawnej nad przepisami postępowania nakazowego w relacji do prawa unijnego pojawiła się w związku z faktem, iż powód dochodzi roszczeń wynikających z umowy pożyczki, jaka została udzielona pozwanemu (konsumentowi) w ramach sieci parabanków (...) s.c., która specjalizuje się w udzielaniu niewielkich pożyczek dla konsumentów, stosując wzorce umowne. Co prawda powodowie nie wypowiedzieli tej kwestii wprost ale wynika to z samej treści weksla oraz wezwania do jego wykupu, a także z wielości spraw jakie powód wytacza przed tut. Sądem.

Z uwagi więc na fakt, iż udzielanie drobnych pożyczek konsumentom jest uregulowane w ramach przepisów prawa krajowego oraz prawa unijnego można stwierdzić, iż niniejsza sprawa jest sprawą unijną (Por. wyrok TS z dnia 21 grudnia 2011 r., sygn. C-495/10, C. hospitalier universitaire de B. v. T. D.). Bez znaczenia przy tym dla oceny sprawy unijnej pozostaje to, iż powód dochodzi roszczeń bezpośrednio na podstawie prawa wekslowego, pozostawiając niejako na drugim planie, niewidoczny wprost stosunek prawny wynikający z umowy pożyczki.

Skoro niniejsza sprawa jest sprawą unijną, Sąd musi uwzględniać przy stosowaniu prawa polskiego także jego zgodność z prawem unijnym, nie może przy tym pominąć dużego dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwane dalej TS).

Punktem wyjścia dalszych rozważań będzie zapis art. 76 Konstytucji RP. Ustawodawca obowiązek wskazany w tej normie realizuje np. poprzez przepisy wyrażone w art. 385 1 kc i nast., przykładowo wymieniając niedozwolone klauzule umowne (art. 385 [3] kc). Innym rozwiązaniem jest określenie w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym takich praktyk rynkowych, które naruszają interesy konsumentów, ustanawiając jednocześnie sankcje za ich praktykowanie, np. art. 5 opisuje konkretne zakazane praktyki dotyczące wprowadzenia konsumenta w błąd. W końcu, w ustawie o kredycie konsumenckim ustawodawca narzucił przedsiębiorcy szereg obowiązków informacyjnych, które mają chronić tego pierwszego przy podjęciu decyzji o zaciągnięciu kredytu konsumenckiego przed nieuczciwymi praktykami udzielających takiego kredytu, np. ukrywającego rzeczywiste koszty kredytu konsumenckiego.

Jak widać, polski ustawodawca wypełnił przestrzeń normatywną szeregiem rozwiązań prawnych, które mają stać na straży i chronić konsumentów przed naruszeniami przedsiębiorców. Okazuje się jednak, cytując za uzasadnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego tym razem z dnia 14 kwietnia 2015 r.16 iż „rzeczywistość normatywna nie zawsze przesądza definitywnie o istniejącej praktyce obrotu, może ona więc odbiegać od przedstawionych wyżej powinności banków i innych instytucji finansowych wobec klientów tych instytucji, zwłaszcza w obrocie konsumenckim".

W świetle tego co wyżej przedstawiono pojawiła się więc sytuacja, kiedy z jednej strony wprowadzone zostało ustawodawstwo mające chronić szeroko rozumiane prawa konsumentów, a z drugiej strony normy te często nie są przestrzegane i nadal pojawia się w praktyce wiele nowych przykładów na ich obejście, najczęściej poprzez wprowadzanie do umów niekorzystnych (nieuczciwych) dla konsumenta klauzul (Dobrym przykładem jest rejestr klauzul niedozwolonych (abuzywnych) prowadzony przez UOKiK, w którym przedstawiono setki zakazanych praktyk stosowanych wcześniej w obrocie konsumenckim www.uokik.gov.pl.)

W tym kontekście należy więc ocenić przydatność stosowania przepisów o postępowaniu nakazowym, zwłaszcza prowadzonym na podstawie weksla w stosunkach konsumenckich.

Jak wspomniano wcześniej, pierwsza faza postępowania nakazowego zamyka się w ocenie prawidłowości wypełnienia przedstawionego sądowi weksla, bez potrzeby przedkładania dokumentu uzasadniającego istnienie stosunku podstawowego. Jeszcze raz stanowczo trzeba podkreślić, iż przy wydaniu nakazu zapłaty żadne inne okoliczności nie muszą być brane pod uwagę, gdyż jak przyjmuje się w orzecznictwie, to wierzyciel dokonuje wyboru, na podstawie którego stosunku prawnego dochodzi swojej wierzytelności, a więc czy w oparciu o zobowiązanie wekslowe czy na podstawie zobowiązania wynikającego ze stosunku podstawowego, i w tych granicach samodzielnie określa przestrzeń swojej inicjatywy dowodowej (Por. wyrok SN z dnia 11 lutego 2015 r., I CSK 133/14; Wyrok SN z dnia 8 maja 2014 r., V CSK 376/13, w których podkreślany jest wybór leżący po stronie powoda (wierzyciela) co do tego, czy dochodzi roszczeń z weksla czy ze stosunku podstawowego, umowy)

Mamy więc w ustawodawstwie sytuację, w którym z jednej strony przewidziano instrumenty pozwalające chronić konsumenta przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi (także przed nieuczciwymi warunkami umów), a z drugiej strony funkcjonuje procedura dochodzenia roszczeń, która pozwala na znaczne osłabienie w praktyce obrotu konsumenckiego stosowanie instrumentów chroniących konsumenta (badanie umów pod kątem nieuczciwych klauzul umownych). Wszak, Sąd ograniczając się do oceny prawidłowości wystawienia weksla, mając do dyspozycji wyłącznie prawidłowo wypełniony dokument, tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie, nie musi badać czy umowa kredytu konsumenckiego zawiera niedozwolone klauzule, czy wykonano obowiązki informacyjne ciążące na udzielającym kredyt itp.

Skoro zobowiązanie wekslowe jest ważne według treści dokumentu wekslowego, tym samym nie ma podstaw do odmowy wydania nakazu zapłaty. Przepisy o postępowaniu nakazowym nie wyłączają przecież możliwości wydania nakazu zapłaty w sprawach konsumenckich. Mało tego, wydaje się iż sama ustawa o kredycie konsumenckim nie zakazuje wystawiania weksla przez konsumenta i przyjęcia go przez przedsiębiorcę, gdyż zgodnie z treścią art. 41. 1. tej ustawy, weksel lub czek konsumenta wręczony kredytodawcy w celu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki powinien zawierać klauzulę "nie na zlecenie" lub inną równoznaczną.

W świetle tego ostatniego zapisu ustawodawca zawęził możliwości korzystania z weksla w relacjach z konsumentem wyłącznie do tzw. weksla własnego. W skutek takiego ograniczenia sytuacja konsumenta nie uległa jednak znaczącej poprawie. Nadal bowiem podstawą dochodzenia roszczeń będzie zobowiązanie wekslowe (mające charakter abstrakcyjny), które jest samodzielną podstawą do wydania orzeczenia przeciwko konsumentowi, bez konieczności wglądu do treści stosunku podstawowego.

Warto w tym miejscu skonfrontować się z treścią Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/we z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca Dyrektywę Rady (...). W świetle literalnego brzmienia jej postanowień nie można się doszukać zakazu dopuszczenia weksli do obrotu konsumenckiego. Można natomiast w postanowieniach Dyrektywy odczytać wyraźny zakaz ograniczenia konsumenta w przedstawianiu zarzutów, jakie mogłyby go chronić przed udzielającym kredyt konsumencki. Normę taką da się odkodować z art. 17 Dyrektywy, którego treść jest następująca - w przypadku gdy prawa kredytodawcy wynikające z umowy o kredyt lub sama umowa zostają przeniesione na stronę trzecią, konsument ma prawo powoływać się wobec cesjonariusza na wszelkie uprawnienia, jakie przysługiwały mu względem pierwotnego kredytodawcy, włącznie z potrąceniem wzajemnych roszczeń, jeżeli jest ono dopuszczalne w danym państwie członkowskim.

Wydaje się, iż polski ustawodawca w art. 41 ustawy o kredycie konsumenckim, odczytuje treść art. 17 Dyrektywy jako zakaz ograniczenia konsumenta w podnoszeniu zarzutów, także w przypadku przeniesienia praw z weksla. W takiej bowiem sytuacji zgodnie z treścią art. 17 prawa wekslowego osoby, przeciw którym dochodzi się praw z wekslu, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika.

Wypływa z tego wniosek, iż skoro powód dochodzący roszczeń powinien się liczyć z nieograniczoną możliwością podnoszenia zarzutów przez konsumenta ze stosunku podstawowego, to ustawodawca polski dopuszcza do obrotu konsumenckiego weksel własny, wszak fakt jego wystawienia i dochodzenia na jego podstawie roszczeń, nie ogranicza konsumenta w podnoszeniu wszelkich zarzutów ze stosunku podstawowego (Por. rozważania Sądu Najwyższego dotyczące sytuacji, kiedy posiadacz weksla (także nabywca weksla) jest jednocześnie wierzycielem ze stosunku podstawowego (w wyniku cesji wierzytelności), otwierając w ten sposób nieograniczoną możliwość podnoszenia zarzutów wobec dochodzącego praw z weksla, ze stosunku podstawowego - wyrok z dnia 29 maja 2014 r., V CSK 400/13).

W ocenie Sądu, nie jest to jednak właściwa wykładnia przepisu art. 17 Dyrektywy, albowiem pozostawia ona wciąż nierozwiązany problem w postaci istnienia zobowiązania wekslowego i możliwości dochodzenia na jego podstawie roszczeń w postępowaniu nakazowym z pominięciem przedstawiania dowodów wykazujących stosunek podstawowy. Innymi słowy, nadal usunięte są w cień stosowania prawa instrumenty określające przestrzeń ochrony konsumenta. To z kolei otwiera pytanie na ile przepisy o postępowaniu nakazowym naruszają treść art. 6 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach (...).

Wobec powyższego należy przyjąć, iż przepisy o postępowaniu nakazowym w art. 485 kpc i nast. stanowią wyraźny wyłom w systemie ochrony konsumenta przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, o których mowa w art. 76 Konstytucji RP.

Mamy zatem wyraźnie do czynienia z kolizją przepisów o postępowaniu nakazowym a systemem ochrony praw konsumenta (w najszerszej tego słowa znaczeniu – w płaszczyźnie prawa krajowego i unijnego).

W ocenie Sądu do rozstrzygnięcia tej kolizji z pomocą przychodzi bogate orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, które wielokrotnie stawało przed podobnymi dylematami. Przede wszystkim należy stwierdzić, iż orzecznictwo TS wypracowało niekwestionowane standardy w zakresie ochrony praw konsumenta, zwłaszcza w sytuacjach sporów zawisłych przed sądami krajowymi. Co prawda to przepisy prawa krajowego wyznaczają reguły postępowania (przepisy procesowe), na podstawie których realizuje się ochronę praw konsumenta, zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej państw członkowskich (Por. uzasadnienie wyroku TS z dnia 5 grudnia 2013 r., C-413/12 oraz wyroki TS z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie C-415/11 Mohamed Aziz v. C. d'E. de C., T. i M. (C.), a oraz z dnia 18 kwietnia 2013 r. w sprawie C-565/11 Mariana Irimie v. A. F. Publice S. , A. F. pentru M., niemniej to właśnie orzecznictwo TS, ograniczając tę zasadę, wypracowało tzw. zasadę ekwiwalentności, polegającą na tym, cytując jedno z orzeczeń TS „W braku harmonizacji środków proceduralnych, jakie przysługiwałyby stowarzyszeniom konsumentów… ustanowienie takich środków należy do wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich na mocy zasady ich autonomii proceduralnej, jednak pod warunkiem, że nie są mniej korzystne niż środki w przypadku podobnych spraw o charakterze krajowym….” (Por. wyrok TS z dnia 5 grudnia 2013 r.C-413/12 A. de C. I. de C. v. L. S. España SL). Obok wspomnianej reguły, istotnego znaczenia nabiera także zasada skuteczności, polegająca na tym, iż przepisy prawa krajowego nie mogą uniemożliwiać lub czynić nadmiernie utrudnionym wykonywania praw przyznanych konsumentom w prawie unijnym (Por. wyrok TS z dnia 5 grudnia 2013 r.C-413/12 A. de C. I. de C. y L. S. España SL).

Realizując powyższe zasady, TS w jednym ze swych orzeczeń (Wyrok z 27 czerwca 2000 r. w połączonych spawach C-240/98 do C-244/98) (...) SA c. R. M. Q.; (...) SA c. J. S. A. P.; J. C. B.; M. B.; E. F.) stwierdził, iż „Ustanowiony w Dyrektywie 93/13 system ochrony opiera się na złożeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjowania, jak i ze względu na stopień poinformowania, w związku z tym godzi się on na warunki umowy zredagowane wcześniej przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść”. Cytuję za E. S. Z. kontradyktoryjności i postula sprawnego postępowania cywilnego a ochrona praw konsumentów w świetle dyrektywy 93/13, publ. (...) Przegląd Sądowy marzec 2010 r., str. 12). Jak dalej wskazuje TS „cel art. 6 dyrektywy 93/13 nie mógłby zostać osiągnięty, gdyby konsumenci mieli obowiązek samodzielnego powołania się na nieuczciwy charakter takich warunków, i iż skuteczna ochrona konsumenta może zostać osiągnięta jedynie wtedy, gdy sąd krajowy będzie miał kompetencje do oceniania tych warunków z urzędu” (Cytuję za E. S. Z. kontradyktoryjności i postula sprawnego postępowania cywilnego a ochrona praw konsumentów w świetle dyrektywy 93/13, publ. (...) Przegląd Sądowy marzec 2010 r., str. 12). W kolejnych wyrokach TS rozwijał swoją linię orzeczniczą, umacniając ochronę konsumencką. Ważnym przykładem z punktu widzenia niniejszej sprawy jest powszechnie cytowany wyrok z dnia 4 czerwca 2006 r. w sprawie P. G., w którym TS rozszerzył uprawnienia sądów krajowych do działania z urzędu także w sytuacjach, kiedy przepisy wewnętrzne wyłączają w tym zakresie swobodę sądu.

Najbardziej jednak interesującym orzeczeniem, a przy tym wielce przydatnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, jest wyrok TS z dnia 14 czerwca 2012 r. (Por. wyrok TS z dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. C -618/10 w sprawie B. E. de (...) SA v J. C.). W orzeczeniu tym TS uznał, iż „Dyrektywę 93/13 ..należy interpretować w ten sposób, że zakazuje ona prawa krajowego,…, które nie przewiduje kompetencji sądu, do którego wniesiony został pozew o wydanie nakazu zapłaty, do oceny z urzędu, in limine litis lub na każdym innym etapie postępowania, mimo istnienia podstawy faktycznej i prawnej, nieuczciwości postanowienia umownego dotyczącego odsetek za opóźnienie zawartego w umowie konsumenckiej w przypadku braku wniesienia sprzeciwu przez konsumenta” (Por. wyrok TS z dnia 12 czerwca 2012 r., sygn. C -618/10, patrz także komentarz do tego orzeczenia M. P. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach nieuczciwych praktyk rynkowych i nieuczciwych postanowień umownych w Kwartalnik Prawa Prywatnego, 2014, z. 3, str. 705). TS uznał za ułatwienie (swoisty przywilej procesowy) w dochodzeniu przez przedsiębiorcę swoich roszczeń poprzez możliwość ograniczenia podstawy faktycznej powództwa, a z drugiej strony zauważył, iż obowiązek wniesienia sprzeciwu przez pozwanego konsumenta (w sprawach powyżej 900 euro za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika), rodzi wysoki stopień ryzyka, że konsument nie wniesie sprzeciwu w ustawowym terminie, co może doprowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony w postępowaniu sądowym przyznanej przez Dyrektywę 93/13, co naruszałoby to zasadę efektywności (wyrok TS z dnia 12 czerwca 2012 r., sygn. C -618/10 oraz M. P. Orzecznictwo Trybunału ….str. 707).

Przenosząc powyższe ustalenia TS na grunt niniejszej sprawy, nie sposób nie dostrzec istotnej analogii do sytuacji, jaka zaistniała między tymi postępowaniami. Co prawda, Sąd ma możliwość odmowy wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, lecz formalnie rzecz ujmując, tylko w sytuacji kiedy nie pojawi się któraś z okoliczności określonych w art. 485 kpc w zw. z art. 486 kpc. Innymi słowy, w niniejszym postępowaniu powód składając wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, przedkładając prawidłowo wypełniony weksel własny, może oczekiwać, iż Sąd nie podejmie działań z urzędu w kierunku ustalenia, czy wobec konsumenta pożyczkodawca nie dopuścił się nieuczciwych praktyk handlowych.

Tak ukształtowana procedura cywilna w zakresie postępowania nakazowego prowadzonego na podstawie prawidłowo wystawionego weksla własnego bez wątpienia narusza art. 6 Dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach (...). A skoro tak, to kierując się zasadą pierwszeństwa (Por. uzasadnienie wyroku TS z dnia 9 marca 1978, 106/77 A. delle F. dello S. v.), wyznaczającą pierwszeństwo prawa unijnego nad prawem krajowym (Zasada ta została wyrażona w wielu orzeczeniach między innymi w polskiej sprawie K. F. v. Dyrektorowi Izby Skarbowej w P. – wyrok z dnia 19 listopada 2009 r., sygn. C-314/8: Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego zobowiązuje sąd krajowy do stosowania prawa wspólnotowego i do odstąpienia od stosowania sprzecznych z nim przepisów krajowych, niezależnie od wyroku krajowego sądu konstytucyjnego, który odracza utratę mocy obowiązującej tych przepisów, uznanych za niekonstytucyjne), Sąd nie zastosował przepisów o postępowaniu nakazowym określonych w art. 484 1 kpc i nast., wykluczając je z procesu decyzyjnego. Jednocześnie Sąd nie przyjął za podstawę prawną, którąś z norm Dyrektywy, gdyż ta ostatnia stała się tylko wzorcem, wedle którego Sąd dokonał oceny prawa krajowego. Obowiązkiem sądu krajowego nie było jednak tylko wykluczenie (odmowa stosowania) norm prawa krajowego pozostającego w kolizji z normami unijnymi, Sąd bowiem realizował także obowiązek podjęcia aktywnych działań w kierunku wyznaczenia norm prawa wewnętrznego wstępującego w miejsce norm, których zastosowania Sąd odmówił. Należy przy tym podkreślić, iż cytując za wyrokiem TS w sprawie S., że „..efektywność prawa unijnego byłaby zagrożona, a fundamenty, na których opiera się UE, zakwestionowane, gdyby państwa członkowskie mogły jednostronnie ustanawiać i stosować przepisy niedające się pogodzić z prawem unijnym” (Por. uzasadnienie wyroku TS z dnia 9 marca 1978, 106/77 S. S..p.A). Dlatego też Sąd, mając na uwadze powyższe, odmawiając stosowania przepisów prawa krajowego w części dotyczącej postępowania nakazowego, skierował sprawę na podstawie przepisów ogólnych procedury cywilnej do postępowania zwykłego, w toku którego strona powodowa nie mogła w sporze z pozwanym konsumentem skorzystać z przywilejów wynikających z przepisów o postępowaniu nakazowym.

Wyrok SR w Siemianowicach Śląskich z dnia 12 grudnia 2016 r., I C 741/16

Standard: 8548 (pełna treść orzeczenia)

Wykładni dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy dokonywać w ten sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie istnieniu przepisów krajowych takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które nie zezwalają sądowi przed którym toczy się postepowanie w przedmiocie wydania nakazu zapłaty na uwzględnienie z urzędu nieuczciwego charakteru warunku umowy konsumenckiej, na podstawie której wydano nakaz zapłaty, mimo że sądowi są znane konieczne w tym względzie okoliczności faktyczne i prawne, w sytuacji gdy brak wniesienia przez konsumenta sprzeciwu wobec nakazu zapłaty uniemożliwia sądowi, który wydał nakaz, dokonanie takiej oceny.

Postanowienie TSUE z dnia 21 czerwca 2016 r., C-122/14

Standard: 82369 (pełna treść orzeczenia)

Dyrektywę Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie stosowaniu uregulowania krajowego, takiego jak będące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, które nie zezwala sądowi prowadzącemu postępowanie egzekucyjne w przedmiocie nakazu zapłaty na dokonanie z urzędu oceny nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem, gdy organ, do którego wpłynął pozew o wydanie nakazu zapłaty, nie posiada kompetencji do dokonania takiej oceny.

Wobec braku harmonizacji krajowych mechanizmów egzekucji uregulowanie zasad proceduralnych należy do wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich na mocy zasady autonomii proceduralnej tychże państw. Niemniej jednak Trybunał podkreślił, że owe zasady powinny spełniać podwójny warunek, a mianowicie nie mogą być mniej korzystne niż w przypadku podobnych spraw podlegających prawu krajowemu (zasada równoważności) oraz nie mogą uniemożliwiać lub czynić nadmiernie utrudnionym wykonywania praw przyznanych konsumentom przez prawo Unii (zasada skuteczności) (zob. podobnie wyrok Sánchez Morcillo i Abril García, C-169/14).

Wyrok TSUE z dnia 18 lutego 2016 r., C-49/14

Standard: 82373 (pełna treść orzeczenia)

Dyrektywę Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona przepisom państwa członkowskiego takim jak będące przedmiotem sprawy przed sądem krajowym, które nie zezwalają sądowi krajowemu rozpatrującemu pozew o nakaz zapłaty na dokonanie oceny z urzędu, ab limine litis ani na żadnym innym etapie postępowania – mimo że dysponuje on niezbędnymi w tym celu wszelkimi elementami prawnymi i faktycznymi – nieuczciwego charakteru warunku dotyczącego odsetek za zwłokę znajdującego się w umowie zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, w braku sprzeciwu wniesionego przez tego ostatniego.

Wyrok TSUE z dnia 14 czerwca 2012 r., C-618/10

Standard: 82378 (pełna treść orzeczenia)