Charakterystyka ubezpieczenia społecznego rolników

System emerytalno-rentowy rolników jest systemem odrębnym od systemu powszechnego, regulowanego ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zawiera on pełną regulację dotyczącą świadczeń emerytalno-rentowych, w tym ustalania ich wysokości, jak też posiada własne definicje pojęć stosowanych w ustawie. Podobnie jak wszystkie normy prawa, ubezpieczeń społecznych, także przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników podlegają ścisłej wykładni. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca ani stosowanie analogii. Dlatego też stosując ścisłą wykładnię pkt 14 art. 6 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r., należy stwierdzić, że do ustalenia wysokości części składkowej renty rolniczej ubezpieczonego nie dolicza się okresów nieopłacenia składek w związku z pobieraniem zasiłku chorobowego w okresie prowadzenia działalności gospodarczej. Argumentem przemawiającym za takim stanowiskiem jest także fakt, że jednym z założeń systemu ubezpieczenia społecznego rolników jest kształtowanie świadczeń emerytalno-rentowych poprzez powiązanie wysokości emerytury i renty z wysokością opłacenia składki i czasookresem jej opłacania. Zależność wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników od wysokości uiszczonych składek w pełni koresponduje z dominującą obecnie w prawie ubezpieczeń społecznych słuszną tendencją do jak najściślejszego powiązania prawa do świadczeń emerytalno-rentowych i ich wysokości z opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne i ich wysokością.

Wyrok SA w Katowicach z dnia 24 sierpnia 2011 r., III AUa 186/11

Standard: 6962 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 28 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, z późn. zm.) określa wyraźnie sytuacje, w których następuje zawieszenie wypłaty emerytury lub renty rolniczej.

Rolnik uzyskuje prawo do świadczeń bez konieczności wyzbycia się gospodarstwa rolnego. Z kolei definicja gospodarstwa rolnego nie zawiera żadnego elementu rzeczowego, a określenie rolnika ogranicza się wyłącznie do opisu wykonywanej działalności (przez gospodarstwo rolne rozumie się każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej - art. 6 pkt 4 ustawy). Nie jest także ważne, czy rolnik (pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym) jest właścicielem gospodarstwa. Oczywiście musi je posiadać, lecz niekoniecznie jak właściciel lub posiadacz samoistny, wystarczy posiadanie zależne jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą, zatem twierdzenie, że warunek wyzbycia się gospodarstwa rolnego, poniechany przez ustawodawcę jako przesłanka prawa do świadczeń, nadal jest konieczny w zakresie wypłaty świadczeń, nie może się ostać. Nie jest trafne jego wywodzenie tylko z przepisu art. 28 ust. 4 ustawy, bez uwzględnienia, że żaden inny przepis ustawy, jej systematyka ani aksjologia nie prowadzą do takiego wniosku.

Skoro rolnik uzyskuje prawo do świadczeń nie dlatego, że wyzbył się własności lub posiadania gospodarstwa, lecz dlatego, że z powodu wieku lub stanu zdrowia utracił zdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, czyli możliwość jego prowadzenia, to wypłata świadczeń rolniczych nie może kolidować wyłącznie z utrzymywaniem się statusu ubezpieczonego rolnika, wynikającego z prowadzenia przez niego gospodarstwa. Przepis art. 28 ust. 4 ustawy należy bowiem interpretować w zgodzie z art. 6 pkt 1 i 3, w którym podmiotem ubezpieczenia nie jest właściciel lub posiadacz gospodarstwa rolnego, lecz wyłącznie osoba prowadząca działalność rolniczą w posiadanym gospodarstwie rolnym, oraz w zgodzie z art. 38 pkt 1, ustanawiającym domniemanie, że właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych lub zarejestrowany dzierżawca takich gruntów prowadzi na nich działalność.

Prowadzi to do wniosku, że własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego, które obecnie pozostają poza sferą stosunku ubezpieczenia społecznego rolników i są prawnie obojętne przy objęciu ubezpieczeniem, nie mogą mieć także wpływu na wysokość pobieranych świadczeń. Uzyskanie możliwości pobierania pełnego świadczenia może zależeć tylko (i zależy) od zaprzestania działalności rolniczej, zatem właściciele gruntów innych niż wymienione w art. 28 ust. 4 pkt 1-7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników mogą dowodzić, że nie są już rolnikami, gdyż nie prowadzą na nich działalności rolniczej.

Dlatego należy dalej stwierdzić za Sądem Najwyższym, że wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 1998r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy (II UZP 5/04).

Wyrok SA w Warszawie z dnia 17 czerwca 2009 r., III AUa 255/09

Standard: 6963