Zażalenie na postanowienie oddalające wniosek o zlecenie kuratorowi przymusowego odebrania osoby (art. 598[6] k.p.c.)

Dopuszczalne jest zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji oddalające wniosek o zlecenie kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby (art. 598[6] k.p.c.).

Sąd "zleca" kuratorowi sądowemu przymusowe odebranie osoby na wniosek uprawnionego. W doktrynie w zasadzie zgodnie przyjmuje się, że sąd czyni to postanowieniem.

Nie sposób przyjąć, że postanowienie w przedmiocie zlecenia kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby jest postanowieniem co do istoty sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką. Postanowienie to, ze względu na materię, której dotyczy, tj. "zlecenie" sądu opiekuńczego, jego jednoznacznie wykonawczy charakter oraz cel postępowania, w którym zapada, nie może być zaliczone do tego typu orzeczeń. Przeciwko temu stanowisku nie jest wystarczający argument, że - z punktu widzenia systematyki kodeksu postępowania cywilnego - zarówno postępowanie poprzedzające wydanie orzeczenia o odebraniu, jak i postępowanie wykonawcze (realizacyjne) jest postępowaniem rozpoznawczym.

Możliwe jest twierdzenie, że w art. 598[6]-598[13] k.p.c. zostało uregulowane nie jedno postępowanie w sprawie o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, składające się z dwóch etapów, lecz dwa oddzielne postępowania w dwóch kategoriach spraw - o odebranie osoby oraz o wykonanie orzeczenia o odebraniu osoby. Założenie takie, zgodne z tezą, że etap wykonawczy postępowania w sprawie o odebranie osoby ma charakter rozpoznawczy, pozwalałoby na uznanie, że sprawa o wykonanie orzeczenia o odebraniu jest odrębną sprawą, wszczynaną na wniosek uprawnionego, a postanowienia dotyczące przedmiotu tej sprawy, tj. tego, czy należy zlecić kuratorowi sądowemu przymusowe odebranie osoby, są orzeczeniami co do istoty sprawy w rozumieniu art. 518 zdanie pierwsze k.p.c.

Można także podnosić, że wprawdzie w art. 598[6]-598[13] k.p.c. zostało uregulowane jedno postępowanie, ale ponieważ składa się ono z dwóch etapów, to nie tylko orzeczenia rozstrzygające o przedmiocie pierwszego etapu tego postępowania są orzeczeniami co do istoty sprawy, lecz także orzeczenia odnoszące się do przedmiotu drugiego etapu.

Powyższa argumentacja pomija jednak tę istotną okoliczność, że o charakterze postępowania decyduje treść norm regulujących to postępowanie. Postanowienie w przedmiocie zlecenia kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby ma, jak wskazano, ze względu na materię, której dotyczy oraz cel postępowania, w którym zapada, jednoznacznie charakter wykonawczy, a co za tym idzie, nie może być zaliczone do orzeczeń orzekających co do istoty sprawy. Przyjęcie tego stanowiska rozstrzyga, że na to postanowienie nie przysługuje apelacja.

Przyjęcie, że w postępowaniu o wykonanie orzeczenia o odebraniu osoby dopuszczalne jest subsydiarne stosowanie w drodze analogii przepisów o postępowaniu egzekucyjnym, wymaga rozważenia podstawy dla dopuszczalności środka odwoławczego na postanowienie co do zlecenia kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby. Można upatrywać podstawy dla dopuszczalności zażalenia w art. 1055 k.p.c., dotyczącym postanowienia sądu co do wezwania dłużnika do wykonania czynności, przeciwko możliwości stosowania tego przepisu przemawia jednak okoliczność, że dotyczy on postanowień sądu, które są wydawane w toku prowadzonego już postępowania egzekucyjnego. W okresie, gdy wykonanie orzeczeń o odebraniu osoby należało do postępowania egzekucyjnego, nie był to problem, gdyż wtedy sąd mógł wydać komornikowi polecenie przymusowego odebrania osoby w toku trwającego już postępowania egzekucyjnego. Tymczasem w świetle art. 598[6] k.p.c. wniosek o zlecenie kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby inicjuje postępowanie o wykonanie orzeczenia w tym przedmiocie, a więc postanowienie rozstrzygające o zasadności tego wniosku jest rozstrzygnięciem co do wniosku wszczynającego postępowanie.

W związku z tą okolicznością należy opowiedzieć się za dopuszczalnością zażalenia na postanowienie co do zlecenia kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby w kontekście stosowania w drodze analogii przyjętej w postępowaniu egzekucyjnym na podstawie art. 394 § 1 w związku z art. 767[4] § 1 k.p.c. W tym ujęciu, ze stosowanego w drodze analogii art. 394 § 1 w związku z art. 767[4] § 1 k.p.c. wynika, że zażalenie jest dopuszczalne na postanowienie sądu pierwszej instancji oddalające wniosek o zlecenie kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby, kończy ono bowiem postępowanie o wykonanie orzeczenia o odebraniu osoby.

Zażalenie nie przysługuje na postanowienie, w którym sąd zleca kuratorowi przymusowe odebranie.

Sąd Najwyższy, opowiadając się za tym stanowiskiem, miał na względzie, że rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku o zlecenie kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby ma bardzo istotne znaczenie; decyduje o efektywności uzyskanego wcześniej orzeczenia o odebraniu osoby. Jeśli sąd odmówi zlecenia kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby, osobie uprawnionej - w razie niezaskarżalności takiego orzeczenia - pozostawałoby jedynie złożenie wniosku o jego zmianę na podstawie art. 577 k.p.c. Rozwiązanie to można jednak kwestionować, tym bardziej, że w świetle art. 598[6] k.p.c. nie jest jasne, jaki jest zakres kognicji sądu przy ocenie zasadności wniosku o zlecenie kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby.

Zastrzeżenia budzi praktyka polegająca na tym, że sąd rozpatrujący taki wniosek bada celowość realizacji orzeczenia o odebraniu osoby. Należy przyjąć, że orzeczenie takie jest wiążące i nie może być podważane przez sąd rozpatrujący wniosek zgodnie z art. 598[6] k.p.c.

Uchwała SN z dnia 9 lutego 2007 r., III CZP 156/06

Standard: 18353 (pełna treść orzeczenia)