Zażalenie w sprawach dotyczących wykonywania kontaktów z dzieckiem (art. 598[15] § 3 art. 598 [16] § 3 k.p.c.)

Problem, czy w stanie prawnym obowiązującym od dnia 7 listopada 2019 r. zażalenie na postanowienie w przedmiocie zagrożenia osobie, pod której pieczą pozostaje dziecko, niewykonującej albo niewłaściwie wykonującej obowiązki wynikającej z orzeczenia sądu lub ugody w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem za każde naruszenie obowiązku, rozpoznaje inny skład sądu pierwszej instancji czy sąd drugiej instancji, został rozstrzygnięty uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2021 r., III CZP 17/20. Uchwała dotyczyła wprawdzie zażalenia wniesionego na podstawie art. 598[16] § 3 k.p.c., a więc następnego etapu po zagrożeniu obowiązkiem zapłaty, ale należy do tego samego typu postanowień i zażaleń, do jakich należy postępowanie w trybie art. 598[15] k.p.c., a zatem jej teza i argumenty zawarte w uzasadnieniu uchwały będą miały tożsame zastosowanie w sprawie o zagrożenie zapłatą oznaczonej sumy pieniężnej.

Postanowienie SN z dnia 30 września 2021 r., III CZP 47/20

Standard: 61345 (pełna treść orzeczenia)

W stanie prawnym wprowadzonym przez ustawę  z dnia  4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych  innych ustaw (Dz.U. poz. 1469 ze zm.) zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji przewidziane w art. 598[16] § 3 k.p.c. przysługuje do sądu drugiej instancji.

Skoro postępowanie określone w art. 598[16] k.p.c. nie jest postępowaniem egzekucyjnym, do zażalenia przewidzianego w § 3 tego przepisu nie ma zastosowania wynikająca z art. 767[4] § 1[1] k.p.c. zasada rozpoznawania zażaleń przez inny skład sądu pierwszej instancji.

Za dewolutywnym charakterem przedmiotowego zażalenia przemawia to, że zgodnie z systematyką Kodeksu postępowania cywilnego zażalenie wciąż stanowi środek odwoławczy. W doktrynie jednoznacznie podnoszono, że środki odwoławcze charakteryzuje dewolutywność i suspensywność. Ponadto wykładnia systemowa, oparta na kolejności przepisów w treści aktu prawnego, może przemawiać za stanowiskiem, że podstawowe znaczenie ma zażalenie dewolutywne, co może oznaczać, że zasadę stanowi zażalenie do sądu drugiej instancji. Potwierdza to fakt, że ustawa nowelizacyjna nie wprowadziła wyraźnej regulacji, że zażalenie nieujęte w katalogu określonym w art. 394 § 1 k.p.c., przysługuje do sądu drugiej instancji, natomiast w dwóch przypadkach, poza art. 394[1] § 1 k.p.c. ustawodawca przewidział wprost że określone zażalenie należy do kategorii zażaleń poziomych (art. 741 § 2 o 767[4] § 1 k.p.c.). Można to uznać za wyraz tego, że zażalenia dewolutywne na postanowienia sądu pierwszej instancji są nadal zasadą. To samo dotyczy zażaleń z art. 10 ust. 2 i 2a u.d.r.p.g. i art. 17 ust. 1 i 2 u.d.r.p.g. - zażalenia nie objęte zmianami pozostały dewolutywne. Stanowi to wyraz zasady, że w braku wyraźnej odmiennej regulacji zażalenie na postanowienia sądu pierwszej instancji przysługuje do sądu drugiej instancji. Przyjąć trzeba, że skoro w stanie prawnym sprzed 7 listopada 2019 r. wszystkie zażalenia na postanowienia sądu pierwszej instancji miały charakter dewolutywny, to w nowym stanie prawnym charakter poziomy uzyskały tylko te postanowienia, co do których ustawodawca wyraźnie przewidział, że są rozpoznawane przez inny skład sądu pierwszej instancji.

Stanowisko to popiera pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2020 r., III CZP 12/20 uznający, że podstawowy model zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji nadal stanowi zażalenie dewolutywne a przewidziane ustawą przypadki zażalenia poziomego należy traktować jako odstępstwa od modelowej konstrukcji zażalenia wyrażonej w art. 394 w zw. z 395 - 397 k.p.c. a nie odrębny środek zaskarżenia.

Uchwała SN z dnia 25 lutego 2021 r., III CZP 17/20

Standard: 48208 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy