Koszty nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu jako koszty celowe w rozumieniu art. 98 k.p.c.

Obowiązek pokrycia przez Skarb Państwa wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu powstaje dopiero wtedy, gdy egzekucja kosztów nieopłaconej pomocy prawnej zasądzonych od przeciwnika na rzecz strony, dla której ustanowiono pełnomocnika z urzędu, okazała się bezskuteczna (art. 122 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.) oraz wtedy, gdy to strona reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego z urzędu przegrała sprawę i została obciążona kosztami procesu lub – z innej przyczyny – nie było podstaw do obciążenia tymi kosztami innego podmiotu.

W sprawie cywilnej, w której kosztami procesu został obciążony przeciwnik procesowy strony korzystającej z pomocy udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego ustanowionego z urzędu, sąd przyznaje pełnomocnikowi wynagrodzenie za zastępstwo ze środków budżetowych Skarbu Państwa po wykazaniu bezskuteczności ich egzekucji od osoby zobowiązanej do ich pokrycia (§ 6 rozporządzeń o ponoszeniu kosztów nieopłaconej pomocy świadczonej z urzędu).

Wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego za nieopłaconą pomoc prawną świadczoną z urzędu staje się składnikiem kosztów postępowania (art. 98 § 2 i 3 k.p.c.), gdy zostaje zasądzone na podstawie przepisów określających zasady ich rozliczania od przeciwnika na rzecz strony, dla której adwokat lub radca prawny został ustanowiony.

Uchwała SN z dnia 16 października 2024 r., III CZP 14/24

Standard: 84271 (pełna treść orzeczenia)

Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, jeżeli zostaną pokryte przez Skarb Państwa nie stanowią kosztów procesu, o których mowa w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Podstawą ich ponoszenia przez Skarb Państwa (por. uz. uchwały SN z dnia 20 maja 2011 r., III CZP 14/11 nie są przepisy k.p.c. dotyczące kosztów procesu ani przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.). 

Subsydiarny i publicznoprawny obowiązek ponoszenia tych kosztów przez Skarb Państwa wynika z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (jedn. tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.). W konsekwencji w ramach rozliczenia kosztów procesu pomiędzy pozwaną a powodem, dokonywanej na podstawie przepisów art. 98 § 1 i 3 k.p.c., nie można było uwzględniać okoliczności, że od Skarbu Państwa zasądzono na rzecz adwokata, który reprezentował powódkę opłatę za nieopłacona pomoc prawną udzieloną z urzędu powódce. Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce w postępowaniu apelacyjnym stanowiłyby składnik kosztów procesu jedynie wówczas, gdyby kosztami tymi została obciążona pozwana, co w sprawie nie miało jednak miejsca. 

Postanowienie SN z dnia 28 marca 2012 r., V CZ 161/11

Standard: 35925 (pełna treść orzeczenia)