Zawieszenie lub ograniczenie świadczeń emerytalno-rentowych

Trybunał Konstytucyjny szereg razy wypowiadał się także w kwestii dopuszczalności zawieszania lub ograniczania świadczeń emerytalnych (zob. orzeczenia TK z: 11 lutego 1992 r., sygn. K. 14/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 7; 3 listopada 1992 r., sygn. K. 12/92, OTK w 1992 r., cz. II, poz. 24 oraz wyroki TK z: 27 listopada 1997 r., sygn. U. 11/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 67; 5 listopada 2002 r., sygn. P 7/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 80 i powołany wcześniej wyrok o sygn. K. 4/99). W świetle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, ograniczenie prawa do uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych w sytuacji uzyskiwania innych przychodów, w tym z tytułu wynagrodzenia ze stosunku pracy, jest - co do zasady - dopuszczalne. Jego przyczyną, co na ogół nie ulega wątpliwości, jest poszukiwanie oszczędności budżetowych. W wyroku z 31 stycznia 2006 r., sygn. K 23/03 (OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 8), Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się na temat dopuszczalności ograniczania uprawnień emerytalno-rentowych ze względu na interes publiczny. Trybunał podkreślił, że "Zakres i wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych uzależnione są od zakresu dostępnych środków finansowych. Państwo ma obowiązek podjąć wszelkie działania w celu zapewnienia środków finansowych niezbędnych dla realizacji praw konstytucyjnych, ubezpieczony musi jednak liczyć się z tym, że pozyskiwanie tych środków ma swoje granice ekonomiczne". W jednym z wcześniejszych wyroków Trybunał Konstytucyjny, badając konstytucyjność ustawy emerytalno-rentowej z 1998 r., przywołał uzasadnienie jej projektu, w którym wskazywano na potrzebę "stworzenia stabilnego systemu emerytalno-rentowego w warunkach niekorzystnych trendów demograficznych" oraz na potrzebę "stopniowej likwidacji istniejących odrębności i przywilejów branżowych" (wyrok z 22 czerwca 1999 r., sygn. K. 5/99, OTK ZU nr 5/1999, poz. 100). Zawieszenie lub ograniczenie tych świadczeń nie powinno jednak przekraczać określonej miary i być arbitralne; powinno podlegać ocenie z punktu widzenia zasady proporcjonalności. W tak wyznaczonych granicach ustawodawca ma swobodę określenia konkretnych przesłanek zawieszania lub ograniczania świadczeń emerytalno-rentowych przez osoby uzyskujące dodatkowy dochód lub wynagrodzenie.

Wyrok TK z dnia 15 kwietnia 2008 r., P 9/06, OTK-A 2008/3/43, Dz.U.2008/66/409

Standard: 2368 (pełna treść orzeczenia)

Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie przyjmuje, że "ograniczenie prawa do uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych w sytuacji uzyskiwania innych dochodów, w tym wynagrodzenia z tytułu pracy, jest co do zasady dopuszczalne" (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 lutego 2006 r., sygn. SK 45/04, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 15; por. też orzeczenie z 3 listopada 1992 r., sygn. K 12/92, OTK w 1992 r., cz. II, poz. 24 i z 11 lutego 1992 r., sygn. K 14/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 7, wyrok z 20 grudnia 1999 r., sygn. K 4/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 165, z 5 listopada 2002 r., sygn. P 7/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 80). Trybunał podkreśla, że zawieszenie lub ograniczenie tych świadczeń nie powinno przekraczać określonej miary i nie powinno być arbitralne. Jego przyczyną, co na ogół nie ulega wątpliwości, jest poszukiwanie oszczędności budżetowych. Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyżej wyroku z 31 stycznia 2006 r. wypowiedział się na temat dopuszczalności ograniczania uprawnień emerytalno-rentowych ze względu na interes publiczny. Trybunał podkreślił, że "Zakres i wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych uzależnione są od zakresu dostępnych środków finansowych. Państwo ma obowiązek podjąć wszelkie działania w celu zapewnienia środków finansowych niezbędnych dla realizacji praw konstytucyjnych, ubezpieczony musi jednak liczyć się z tym, że pozyskiwanie tych środków ma swoje granice ekonomiczne" (sygn. K 23/03). W jednym z wcześniejszych wyroków Trybunał Konstytucyjny, badając konstytucyjność ustawy emerytalno-rentowej z 1998 r., przywołał uzasadnienie jej projektu, w którym wskazywano na potrzebę "stworzenia stabilnego systemu emerytalno-rentowego w warunkach niekorzystnych trendów demograficznych" oraz na potrzebę "stopniowej likwidacji istniejących odrębności i przywilejów branżowych" (wyrok z 22 czerwca 1999 r., sygn. K 5/99, OTK ZU nr 5/1999, poz. 100). Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie, dostrzegając celowość działań ustawodawcy, podziela wcześniej wyrażane stanowisko co do dopuszczalności ograniczeń.

Wyrok TK z dnia 12 czerwca 2006 r., K 38/05, OTK-A 2006/6/63, Dz.U.2006/108/747

Standard: 2371 (pełna treść orzeczenia)