Uzależnienie biegu terminu do wniesienia zażalenia od pouczenia o zaskarżeniu (art. 357 § 2 k.p.c.)

Termin do wniesienia zażalenia na postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym nie rozpoczyna biegu dla strony występującej w sprawie bez adwokata przed doręczeniem jej pouczenia o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia, przewidzianego w art. 357 § 2 k.p.c

W myśl art. 357 § 2 zd. ostat, gdy doręcza się stronie występującej w sprawie bez adwokata postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym, należy pouczyć ją o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.

Przez doręczenie postanowienia w rozumieniu art. 394 § 2 k.p.c. należy rozumieć takie doręczenie, jakie jest przewidziane prawem, w szczególności - przepisem art. 357 k.p.c, a więc doręczenie postanowienia z uzasadnieniem, a gdy chodzi o stronę działającą bez adwokata, także z pouczeniem o środkach zaskarżenia. Gdyby rozumieć zwrot "doręczenie postanowienia" dosłownie, to by się okazało, że nawet doręczenie postanowienia bez uzasadnienia powodowałoby rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia zażalenia, chociaż ustawodawca ustanawia bezwzględny warunek doręczenia postanowienia podlegającego zaskarżeniu z uzasadnieniem, i to zarówno wówczas, gdy doręcza się z urzędu postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym (art. 357 § 2), jak i wtedy gdy doręcza się na żądanie strony - postanowienie ogłoszone na rozprawie (art. 357 § 1).

Gdyby przypisać art. 357 § 2 k.p.c. tylko takie znaczenie, że brak pouczenia o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia uprawnia stronę działającą bez adwokata do wystąpienia z wnioskiem o przywrócenie terminu, to przepis ten byłby całkowicie zbędny. Takie same bowiem uprawnienia przysługiwałyby stronie już z mocy art. 5 k.p.c. Jeżeli więc ustawodawca uważał za konieczne - jeśli chodzi o środki zaskarżenia - zamieścić szczególny przepis wkładający na sąd bezwzględny obowiązek pouczenia strony występującej bez adwokata o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia takiego środka, to należy wnosić, że uczynił tak w celu zapewnienia stronie dalej idącej ochrony niż wynika ona z ogólnej normy art. 5 k.p.c.

Taka intencja ustawodawcy jest zresztą zrozumiała, jeśli zważyć, że właśnie wnoszenie środków zaskarżenia, a więc zapewnienie stronie możliwości odwołania się od krzywdzącego ją, jej zdaniem, orzeczenia I instancji stanowi newralgiczny punkt całego postępowania sądowego. Tymczasem instytucja przywrócenia terminu nie zawsze byłaby w stanie zapobiec ujemnym dla strony działającej bez adwokata skutkom braku odpowiedniego pouczenia. Wniosek bowiem o przywrócenie terminu musi być złożony w ciągu tygodnia od ustania przyczyny uchybienia terminu (art. 169 § 1 k.p.c.), ale skoro strona działająca bez adwokata z reguły nie zna terminów podejmowania czynności procesowych (właśnie ten wzgląd skłonił ustawodawcę do wprowadzenia przepisu art. 357 § 2 k.p.c.), to trudno przypuścić, że będzie ona znała termin, w czasie którego powinna wystąpić z wnioskiem o przywrócenie uchybionego terminu. W konsekwencji więc, w razie przyjęcia tej koncepcji, należałoby założyć, że albo brak pouczenia z art. 357 § 2 k.p.c. musiałby w wielu wypadkach przynieść stronie działającej bez adwokata nieodwracalną szkodą, co byłoby sprzeczne zarówno ze stanowczym nakazem zawartym w tym przepisie, jak i z intencją ustawodawcy ochrony osoby działającej bez adwokata, albo też sądy w obliczu potrzeb życia przechodziłyby do porządku dziennego nad niezachowaniem terminu przewidzianego w art. 169 § 1 k.p.c., co rzecz jasna, byłoby zjawiskiem wysoce niepożądanym.

W tych warunkach za jedynie konsekwentne należy uznać stanowisko, że brak pouczenia przewidzianego w art. 357 § 2 k.p.c. pociąga za sobą nierozpoczęcie biegu terminu do wniesienia środka zaskarżenia.

Uchwała z dnia 3 maja 1966 r., III CO 12/66

Standard: 18297