Analogie legis w zakresie dopuszczalności zaskarżalności określonego postanowienia

Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach wyraził pogląd, iż regulacje, w których przewidziano możliwość składania zażaleń, mogą być stosowane w drodze analogii także w odniesieniu do innych podobnych rozstrzygnięć. Poszerza się zatem katalog postanowień zaskarżalnych zażaleniem w drodze analogii legis, mając na uwadze konieczność spełnienia standardów rzetelnego postępowania.

Także w doktrynie podniesiono, że nie można bezwzględnie wykluczyć poszerzenia zawartego w art. 394 § 1 k.p.c. katalogu postanowień i zarządzeń w wyniku wnioskowania per analogiam, w szczególności zastosowania ostrożnej analogii legis (zob. T. Wiśniewski, Komentarz do art. 394 k.p.c…, p. 5; T. Ereciński, Komentarz do art. 394 k.p.c…., p. 15). Wskazano, że posługiwanie się analogią w postępowaniu cywilnym w celu ustalenia podstawy zażalenia nie jest obecnie przedmiotem kontrowersji (M. Walasik, Dopuszczalność zażalenia na postanowienia kończące samodzielny etap postępowania egzekucyjnego, Polski Proces Cywilny 2015, nr 1, s. 107). 

Uchwała SN z dnia 11 kwietnia 2024 r., III CZP 63/23

Standard: 81311 (pełna treść orzeczenia)

Wprawdzie w orzecznictwie Sądu Najwyższego zdarzały się sporadycznie przypadki uznania za możliwe wniesienia zażalenia, od orzeczeń, które nie były wskazane wprost w ustawie, jednak wyłącznie w wypadkach, kiedy występowała bliskość przedmiotowa między postanowieniem niewskazanym jako zaskarżalne a postanowieniem, którego zaskarżalność przewidziano w ustawie, bądź też kiedy Sąd Najwyższy stwierdził potrzebę zapewnienia stronom równej ochrony prawnej. Jako zasadę Sąd Najwyższy przyjmował jednak niedopuszczalność zażalenia na postanowienia inne niż wskazane w ustawie, zwracając uwagę na ryzyko związane z dowolnym poszerzaniem zakresu korzystania z zażalenia.

Posłużenie się analogią w przy wykładni przepisów o zażaleniach wymaga więc zawsze rozważnej i wielokierunkowej oceny, czy zachodzi dostateczne podobieństwo porównywanych przypadków, z uwzględnieniem przedmiotu postanowienia, jego wagi dla stron, fazy postępowania, a także czy niedopuszczalność zażalenia kolidowałaby z pożądaną spójnością systemu prawnego, opartą na konstrukcji zamkniętego katalogu postanowień zaskarżalnych.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie ma przykładów dopuszczenia w drodze analogii zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji.

Uchwała SN z dnia 23 czerwca 2022 r., III CZP 50/22

Standard: 63096 (pełna treść orzeczenia)