Nieważność postanowień (art. 83)

W doktrynie przeważa pogląd, że nieważność, o której mowa w art. 83 p.u.n. nie obejmuje wypadków, gdy strony umowy przewidują możliwość jej zmiany lub rozwiązania na wypadek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (np. F. Zedler - komentarz do art. 83 p.u.n. w: A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2010). Stanowisko to nie może budzić wątpliwości wobec jednoznacznego brzmienia przytoczonego przepisu.

Słusznie też Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na pogląd, że art. 83 p.u.n. w istocie ogranicza autonomię stron w rozumieniu swobody umów, o której mowa w art. 353[1] k.c., nie powinien być zatem wykładany rozszerzająco, należałoby go raczej interpretować restryktywnie.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 8 grudnia 2015 r., VI ACa 175/15

Standard: 18163 (pełna treść orzeczenia)

Sąd Najwyższy uznał sprzeczność z art. 83 p.u.n. postanowienia umowy o odstąpieniu od umowy i naliczaniu kar umownych z powodu faktycznie ogłoszenia upadłości ("skutecznego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości"). Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w art. 83 p.u.n. ustawodawca przewidział sankcję nieważności dla postanowień umowy zastrzegających na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły. Wskazano też, że w nauce dominuje stanowisko, że powołane uregulowanie nie stoi na przeszkodzie odwołaniu się w umowie do stanu i sytuacji jej stron na tzw. przedpolu upadłości, gdy jeszcze nie dochodzi do jej ogłoszenia, ale zła kondycja majątkowa jednej z nich może mieć znaczenie dla strony spodziewającej się współdziałania w wykonaniu zobowiązań w określonym czasie i w określonych formach, a następnie osiągnięcia ustalonego efektu ekonomicznego, na przeszkodzie czemu stoi zły stan finansowy kontrahenta.

Reasumując, skoro ustawodawca wyraźnie określił zdarzenie - ogłoszenie upadłości, jako miarodajne dla oceny ważności postanowienia umowy, to tylko powołanie w umowie właśnie takiego zdarzenia, jako przesłanki do zmiany lub rozwiązania umowy może skutkować uznaniem postanowienia umowy za nieważne.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 8 grudnia 2015 r., VI ACa 175/15

Standard: 18164 (pełna treść orzeczenia)