Nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania (art. 68 k.p.)

Ustawodawca może określać stanowiska z powołania, co nie oznacza, że działanie to nie podlega ocenie (por. uchwałę SN z 9 stycznia 2018 r., III PZP 3/17 oraz wyrok SN z 7 marca 2018 r., I PK 361/16). Generalnie o powstaniu stosunku pracy i zamianie jego podstawy decyduje wola stron (art. 11 k.p.). Stosunek pracy jest stosunkiem prawa prywatnego, nawet gdy jest to stosunek wynikający z powołania (art. 2, art. 68 k.p.).

Powołanie jest wyjątkową podstawą stosunku pracy, gdyż znacznie umniejsza ochronę zatrudnienia, która wynika z umowy o pracę na czas nieokreślony a ponadto nie może być stosowane dowolnie, lecz tylko wtedy, gdy pozwala na to regulacja wyraźnego przepisu. Stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach (art. 68 ust. 1 k.p.). W odniesieniu do zatrudnienia na podstawie mianowania mamy podobną regulację (art. 76 k.p.), co uzasadnia stwierdzenie, że stanowiska z powołania mają swą podstawę z reguły w przepisie ustawy lub wykonawczym do ustawy. Wówczas jest to stanowisko jednoznacznie określone w prawie pozytywnym.

Pierwotna treść art. 68 k.p miała na uwadze tylko szczególne stanowiska kierownicze w rozumieniu ustawy lub rozporządzenia wykonawczego, czyli obowiązywała ograniczona, jeśli nie zamknięta (numerus clausus) liczba stanowisk z powołania, mająca uzasadnienie w wyjątkowej regulacji dotyczącej stanowisk z powołania. Taki reżim określania stanowisk z powołania potwierdzają późniejsze i aktualne regulacje dotyczące powołania, zawarte w odrębnych ustawach (choć te niekiedy budzą wątpliwości czy chodzi o powołanie jako powierzenie tylko stanowiska, czy o powołanie jako podstawę zatrudnienia). Zawsze jednak punktem odniesienia dla powołania jest kodeksowa regulacja z art. 68 k.p.

Uprawnione jest zatem stwierdzenie, że stanowiska z powołania jak znacząco różniące się od umowy o pracę, powinny był wyraźnie (jednoznacznie) określone w ustawie, zwłaszcza w sytuacji, gdy nie chodzi o utworzenie nowego stanowiska z powołania, lecz o przekształcenie ex lege zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na powołanie, czyli z pominięciem woli pracownika (art. 11 k.p.).

Wyrok SN z dnia 15 maja 2018 r., I PK 68/17

Standard: 18081 (pełna treść orzeczenia)

Art. 68 § 1 k.p. stanowi, że stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. W uzasadnieniu uchwały z dnia 11 stycznia 2005 r., I PZ 11/14, Sąd Najwyższy wskazał, że „dokonana ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. nowelizacja Kodeksu pracy objęła również art. 68 Kodeksu. Przed nowelizacją przepis ten przewidywał, że nawiązanie stosunku pracy z kierownikiem zakładu pracy i jego zastępcą następuje na podstawie powołania przez właściwy organ. Po nowelizacji uzyskał on brzmienie, że stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Stanowiło to jednoznaczne ograniczenie zakresu zatrudniania pracowników na podstawie powołania.

Interpretacja art. 68 k.p. musi mieć charakter ścisły, jako przepisu wprowadzającego szczególną podstawę nawiązania stosunku pracy, odrębną od powszechnego sposobu, którym jest zatrudnianie na podstawie umowy o pracę. Za ścisłą interpretacją art. 68 k.p. przemawia również wzgląd na stabilizację zatrudnienia, które w przypadku powołania doznaje istotnego osłabienia. W szczególności pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie - niezwłocznie lub w określonym terminie - odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał (art. 70 § 1 k.p.).

Wyrok SN z dnia 7 marca 2018 r., I PK 361/16

Standard: 18080 (pełna treść orzeczenia)