Dyskryminacja na tle religijnym – zwolnienie w katolickim szpitalu ze względu na ponowny związek małżeński

Zwolnienie ordynatora będącego katolikiem przez szpital katolicki ze względu na powtórne zawarcie małżeństwa po rozwodzie może stanowić zabronioną dyskryminację ze względu na religię.

Zarządzający szpitalem (mającym formę prawną spółki kapitałowej prawa prywatnego) Kościół lub inna organizacja, których etyka jest oparta na religii lub przekonaniach, nie może nałożyć na swoich zajmujących stanowiska kierownicze pracowników wymogów działania w dobrej wierze i lojalności wobec tej etyki, które to wymogi są odmienne w zależności od wyznania lub braku wyznania tych pracowników, bez możliwości poddania tej decyzji, w konkretnym przypadku, skutecznej kontroli sądowej.

W ramach takiej kontroli rozpoznający sprawę sąd krajowy powinien ustalić, czy przy uwzględnieniu charakteru danej działalności zawodowej lub kontekstu, w jakim jest ona wykonywana, religia lub przekonania stanowią podstawowy, zgodny z prawem i uzasadniony wymóg zawodowy w świetle rozpatrywanej etyki.

Podzielanie koncepcji małżeństwa określonej przez Kościół katolicki nie wydaje się być niezbędne dla propagowania etyki IR – mając na względzie działalność zawodową JQ, a mianowicie udzielanie, w środowisku szpitalnym, porad i świadczenie opieki medycznej oraz zarządzanie oddziałem chorób wewnętrznych, którego był on ordynatorem. Nie wydaje się ono zatem stanowić podstawowego warunku wykonywania działalności zawodowej, co potwierdza okoliczność, że podobne stanowiska były powierzane pracownikom, którzy nie są wyznania katolickiego i których w konsekwencji nie wiąże taki sam wymóg działania w dobrej wierze i lojalności wobec etyki IR.

Do sądów krajowych należy dokonanie wykładni prawa krajowego transponującego dyrektywę Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.U. 2000, L 303, s. 16) w miarę możliwości w sposób zgodny z tą dyrektywą.

W razie, gdyby niemożliwe okazało się dokonanie wykładni mającego zastosowanie prawa krajowego w sposób zgodny z dyrektywą w sprawie równego traktowania interpretowaną przez Trybunał w dzisiejszym wyroku, sąd krajowy rozpoznający spór między dwiema jednostkami powinien odstąpić od stosowania prawa krajowego.

Zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na religię lub przekonania ma charakter bezwzględnie wiążący jako zasada ogólna prawa Unii, odtąd potwierdzona w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej i samoistnie przyznaje jednostkom prawo, na które mogą się one bezpośrednio powoływać w sporze dotyczącym jednej z dziedzin objętych prawem Unii.

Wyrok TSUE z dnia 11 września 2018 r., C-68/17 IR / JQ, cvria, KP nr 127/18

Standard: 18035

Wymóg określonej przynależności religijnej w celu uzyskania zatrudnienia na stanowisku pracy w kościele musi podlegać skutecznej ochronie sądowej. Wymóg ten musi być konieczny i w świetle etyki kościoła obiektywnie podyktowany charakterem lub warunkami wykonywania danej działalności zawodowej oraz być zgodny z zasadą proporcjonalności.

Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.U. 2000, L 303, s. 16) stanowi, że kościół (lub inna organizacja publiczna lub prywatna, której etyka opiera się na religii lub przekonaniach) może wprowadzić wymóg związany z religią lub przekonaniami, jeżeli ze względu na charakter danej działalności lub kontekst, w którym jest ona prowadzona, „religia lub przekonania stanowią podstawowy, zgodny z prawem i uzasadniony wymóg zawodowy, uwzględniający etykę organizacji”.

Na gruncie dyrektywy należy dokonać wyważenia, z jednej strony, prawa kościołów (i innych organizacji, których etyka opiera się na religii lub przekonaniach), z, z drugiej strony, prawem pracowników do niepodlegania dyskryminacji ze względu na religię lub przekonania, zwłaszcza w procesie rekrutacji, tak aby owe prawa pozostawały względem siebie w równowadze. W przypadku sporu musi istnieć możliwość skontrolowania wyniku wspomnianego wyważenia interesów przez niezależny organ, a ostatecznie przez sąd krajowy.

Jeżeli kościół (lub inna organizacja, której etyka opiera się na religii lub przekonaniach) w uzasadnieniu czynności lub decyzji takiej jak odrzucenie kandydatury na oferowane przez nie stanowisko, twierdzi, że ze względu na charakter działalności lub kontekst, w którym jest ona prowadzona, religia stanowi podstawowy, zgodny z prawem i uzasadniony wymóg zawodowy, uwzględniający etykę kościoła (lub organizacji), tego rodzaju stwierdzenie musi podlegać skutecznej kontroli sądowej. W każdym konkretnym przypadku rozpoznający sprawę sąd musi sprawdzić, czy wskazane w dyrektywie kryteria ważenia ewentualnie kolidujących ze sobą praw zostały spełnione.

Co do zasady sądy krajowe nie mogą wypowiadać się na temat samej etyki, w świetle której wprowadzony został dany wymóg zawodowy. W każdym konkretnym przypadku muszą one jednak ustalić, czy trzy kryteria, dotyczące „podstawowego, zgodnego z prawem i uzasadnionego” charakteru wymogu, zostały w świetle tej etyki spełnione.

Sądy krajowe muszą w konsekwencji zbadać, czy powołany wymóg jest konieczny i czy w świetle etyki kościoła (lub innej zainteresowanej organizacji) jest on obiektywnie podyktowany charakterem lub warunkami wykonywania danej działalności zawodowej. Wymóg ten musi być też zgodny z zasadą proporcjonalności, co oznacza, że musi być odpowiedni i nie może wykraczać poza to, co jest konieczne do realizacji zamierzonego celu.

W przypadku, gdy dokonanie wykładni stosownych przepisów prawa krajowego (w omawianym przypadku ogólnych niemieckich przepisów w sprawie równego traktowania) w sposób zgodny z dyrektywą antydyskryminacyjną, interpretowaną tak, jak uczynił to Trybunał w dzisiejszym wyroku, okaże się niemożliwe, sąd krajowy, rozpatrujący spór między dwiema jednostkami, musi odstąpić od stosowania sprzecznych z dyrektywą przepisów prawa krajowego.

W przypadkach, w których zastosowanie znajduje Karta, sąd krajowy musi zapewnić prawną ochronę uprawnień przysługujących jednostkom na gruncie zakazu wszelkiej dyskryminacji ze względu na religię lub przekonania (który to zakaz został ustanowiony w art. 21 karty i który jako ogólna zasada prawa Unii ma bezwzględnie wiążący charakter) oraz na gruncie prawa do skutecznej ochrony sądowej (zagwarantowanego w art. 47 karty). Zarówno zakaz dyskryminacji, jak i prawo do skutecznej ochrony sądowej, bezpośrednio przyznają jednostkom uprawnienia, na które mogą się one powoływać przeciwko innym jednostkom w sporze dotyczącym jednej z dziedzin objętych prawem Unii.

Wyrok TSUE z dnia 17 kwietnia 2018 r., C-414/16 Vera Egenberger / Evangelisches Werk für Diakonie und Entwicklung eV, cvria, KP nr 46/18

Standard: 18036 (pełna treść orzeczenia)