Ograniczenie oskarżonemu liczby zadawanych pytań świadkowi
Prawo głosu stron (art. 367 k.p.k.) Zasada prawa do obrony (art. 42 ust. 2 konstytucji i art 6 k.p.k.) Obecność oskarżonego na rozprawie przy czynnościach postępowania dowodowego (art. 390 k.p.k.)
Będące zasadą, przeprowadzanie dowodów na rozprawie ma istotny wpływ na możliwość realizacji przez oskarżonego prawa do obrony, co wynika nie tylko z obowiązujących w prawie polskim przepisów procesowych, ale również wprost z art. 6 ust. 3 lit. d Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, wiążącej Polskę jako jej stronę. Trafnie wskazał Europejski Trybunał Praw Człowieka, że wskazany wyżej przepis Konwencji "(…) chroni zasadę, zgodnie z którą przed skazaniem oskarżonego wszystkie dowody przeciwko niemu muszą zostać przedstawione w jego obecności na jawnej rozprawie z uwzględnieniem zasady kontradyktoryjności.
Wyjątki od tejże zasady są możliwe, lecz nie mogą naruszać prawa do obrony, które co do zasady wymaga, by oskarżony miał odpowiednią i właściwą możliwość zakwestionowania zeznań i przesłuchania świadka zeznającego przeciwko niemu, czy to w chwili składania przez świadka zeznań, czy też na późniejszym etapie postępowania.
Gdy wyrok skazujący opiera się wyłącznie lub w rozstrzygającym stopniu na zeznaniach złożonych przez osobę, której oskarżony nie miał możliwości przesłuchać, ani nikt nie uczynił tego w jego interesie, czy to podczas postępowania przygotowawczego, czy też w czasie procesu sądowego, wówczas prawo do obrony może zostać ograniczone w zakresie, który jest niezgodny z gwarancjami przewidzianymi w art. 6 (Konwencji)" (vide. Wyrok ETPS z dnia 17 września 2013 r., 23789/09).
Zarówno w orzecznictwie sądów polskich jak orzeczeniach Trybunał nie kwestionuje się możliwości wydania wyroku skazującego, w przedstawionej powyżej sytuacji, to jednak ze wskazanych wcześniej przepisów wynika, że musi to być poprzedzone, wyczerpaniem możliwości bezpośredniego przeprowadzenia dowodu, podjęciem wszelkich działań zmierzających do obiektywnej jego weryfikacji oraz dokonaniem szczególnie uważnej i wnikliwej jego oceny.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 1 kwietnia 2015 r., II AKa 463/14
Standard: 4742 (pełna treść orzeczenia)
Ograniczenie liczby pytań, jakie mogą być zadane świadkowi, gdy czas przesłuchania świadka jest ograniczony, nie narusza prawa do obrony ani równości stron, póki nie zostanie wykazane, że odmówiono możliwości zadania pytań o istotnym znaczeniu dla odpowiedzialności oskarżonego.
Instrumentalne traktowanie prawa do obrony i dążenie do utrudnienia przebiegu procesu, a nie do wyjaśnienia badanych zaszłości i oczyszczenia się z oskarżenia nie uzasadnia przewlekania czynności zbędnymi pytaniami. Zeznawanie jednego ze świadków przez 23 godziny na 4 sesjach i 52 stronice tekstu protokołu jego zeznań, drugiego – przez ponad 40 godzin na sześciu sesjach i prawie 110 stronic protokołów zadanie im przez obrońców ponad 300 pytań ukazuje, że przesłuchania ich były dostatecznie wyczerpujące.
Wyrok SA w Krakowie z dnia 11 maja 2009 r., II AKa 169/08
Standard: 17844