ENA w orzecznictwie TSUE

Samo notyfikowanie przez państwo członkowskie zamiaru opuszczenia Unii nie jest okolicznością „wyjątkową”, mogącą uzasadniać odmowę wykonania ENA wydanego przez to państwo członkowskie. Taka konsekwencja oznaczałaby jednostronne zawieszenie przepisów decyzji ramowej i byłaby sprzeczna z jej brzmieniem, zgodnie z którym to do Rady Europejskiej należy ustalenie naruszenia w wydającym nakaz państwie członkowskim zasad wyrażonych w art. 2 TUE – do celów zawieszenia ENA.

Organ sądowy wykonujący nakaz powinien ustalić, czy istnieją poważne i sprawdzone podstawy, aby uznać, że po opuszczeniu Unii przez państwo członkowskie wydające nakaz osoba, której ten nakaz dotyczy, będzie narażona na pozbawienie jej praw podstawowych i praw wywodzonych zasadniczo z decyzji ramowej.

Zjednoczone Królestwo jest stroną europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i że jego dalsze uczestnictwo w tej konwencji nie jest związane z przynależnością do Unii. Ponadto jest ono również stroną Europejskiej konwencji o ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 r. i wprowadziło do swego prawa krajowego inne prawa i obowiązki zawarte obecnie w decyzji ramowej. W takich okolicznościach organ sądowy wykonujący nakaz może zakładać, w odniesieniu do osoby podlegającej przekazaniu, że państwo członkowskie wydające ENA będzie w istocie, po opuszczeniu Unii przez to państwo członkowskie, stosować treść praw wywodzonych z decyzji ramowej mających zastosowanie w okresie po przekazaniu.

Jedynie w obliczu namacalnych dowodów mogących wykazać odwrotną sytuację organy sądowe wykonujące nakaz mogą odmówić wykonania ENA. Zdaniem Trybunału takie poszlaki nie istnieją, lecz ustalić to powinien sąd krajowy.

Wyrok TSUE z dnia 19 września 2018 r., C-327/18 PPU RO, cvria, KP nr 135/18

Standard: 17806 (pełna treść orzeczenia)

Nie można odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania na podstawie decyzji prokuratora o zakończeniu postępowania karnego, jeśli w jego toku osoba, której dotyczy nakaz została przesłuchana wyłącznie w charakterze świadka.

Organy sądowe państw członkowskich mają obowiązek wydać decyzję w odniesieniu do każdego przekazanego im europejskiego nakazu aresztowania.

Z wyjątkiem nadzwyczajnych okoliczności wykonujące nakaz organy sądowe mogą odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania wyłącznie w enumeratywnie wyliczonych przypadkach odmowy wykonania przewidzianych w decyzji ramowej. W konsekwencji, wykonujący nakaz organ sądowy, który nie udziela odpowiedzi na wydany europejski nakaz aresztowania i nie przekazuje w ten sposób żadnej decyzji organowi sądowemu, który nakaz wydał − narusza zobowiązania ciążące na nim na mocy przepisów decyzji ramowej.

Podstawa odmowy wykonania ustanowiona w art. 3 pkt 2 decyzji ramowej dotyczy przypadku, w którym wykonujący nakaz organ sądowy zostaje poinformowany, że w stosunku do osoby, której dotyczy nakaz zapadło w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocne orzeczenie w państwie członkowskim. Wydanie prawomocnego orzeczenia zakłada istnienie wcześniejszych postępowań karnych wszczętych w stosunku do osoby, której dotyczy nakaz. Stąd też w niniejszym przypadku, wobec faktu, że przeciwko AY nie prowadzono postępowania karnego, nie można uznać, iż zostało w stosunku do niego wydane „prawomocne orzeczenieˮ w rozumieniu decyzji ramowej. W związku z tym postanowienie o zakończeniu postępowania, w toku którego AY został przesłuchany wyłącznie w charakterze świadka, nie może być powoływane w celu odmowy wykonania nakazu na tej podstawie.

Podstawy fakultatywne odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania, ustanowione w art. 4 pkt 3 decyzji ramowej, dotyczą w pierwszej kolejności – odstąpienia przez wykonujący nakaz organ sądowy od ścigania czynu zabronionego będącego przedmiotem europejskiego nakazu aresztowania, w drugiej kolejności – okoliczności, gdy organy sądowe wykonującego nakaz państwa członkowskiego zdecydują o umorzeniu postępowania toczącego się w przedmiocie czynu zabronionego, będącego podstawą wydania nakazu, i w trzeciej kolejności – okoliczności, gdy w państwie członkowskim w stosunku do osoby, której dotyczy nakaz w odniesieniu do tych samych czynów zapadło już prawomocne orzeczenie, co uniemożliwia dalsze prowadzenie postepowania karnego.

Trybunał stwierdził, że pierwsza i trzecia z wymienionych wyżej podstaw odmowy wykonania nakazu pozostają bez związku z omawianą sprawą. Jeśli chodzi o drugą podstawę odmowy, Trybunał podkreślił, że wykładnia, zgodnie z którą można odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania wówczas, gdy nakaz dotyczy tego samego czynu, który stanowi podstawę wcześniejszej decyzji, bez względu na tożsamość osoby, której dotyczy nakaz, jest w oczywisty sposób zbyt szeroka i stwarza ryzyko obchodzenia obowiązku wykonania nakazu. Ta podstawa odmowy wykonania nakazu, stanowiąc wyjątek, powinna podlegać ścisłej wykładni w świetle konieczności wspierania zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Postępowanie przygotowawcze prowadzone w omawianej sprawie przez organy węgierskie było prowadzone nie w stosunku do AY, ale dotyczyło nieznanego sprawcy, a postanowienie o zakończeniu postępowania nie zostało wydane w stosunku do jego osoby.

Trybunał stwierdził zatem, że w tych okolicznościach druga podstawa odmowy wykonania nakazu również nie znajduje tu zastosowania. W konsekwencji orzekł, że nie można odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania powołując się na decyzję prokuratora o zakończeniu postępowania w sprawie toczącej się przeciwko nieznanemu sprawcy, w toku którego osoba, której dotyczy europejski nakaz aresztowania, została przesłuchana wyłącznie w charakterze świadka, a nie prowadzono w stosunku do niej postępowania karnego, zaś rzeczone postanowienie nie zostało wydane w stosunku do tej osoby.

Wyrok TSUE z dnia 25 lipca 2018 r., C-268/17, AY, KP nr 118/18

Standard: 17807 (pełna treść orzeczenia)