Dostęp organów ścigania do danych osobowych administrowanych przez dostawców usług łączności elektronicznej

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/58/WE z dnia 12 lipca 2002 r. dotycząca przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej (dyrektywy o prywatności i łączności elektronicznej) (Dz.U. 2002, L 201, s. 37 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 13, t. 29, s. 514), zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/136/WE z dnia 25 listopada 2009 r. (Dz.U. 2009, L 337, s. 11) przewiduje, że państwa członkowskie mogą ograniczyć prawa obywateli, gdy takie ograniczenia stanowią środki niezbędne, właściwe i proporcjonalne w ramach społeczeństwa demokratycznego do zapewnienia bezpieczeństwa narodowego, obronności, bezpieczeństwa publicznego oraz zapobiegania, dochodzenia, wykrywania i ścigania przestępstw kryminalnych lub niedozwolonego używania systemów łączności elektronicznej.

Dostęp organów publicznych, w ramach dochodzenia w postępowaniu karnym, do danych osobowych zatrzymywanych przez dostawców usług łączności elektronicznej, jest objęty zakresem stosowania dyrektywy. Ponadto dostęp do danych w celu identyfikacji posiadaczy kart SIM działających w skradzionym telefonie komórkowym, takich jak nazwisko, imię oraz, w stosownych przypadkach, adres tych posiadaczy, stanowi ingerencję w ich prawa podstawowe ustanowione w karcie. Trybunał stwierdził jednak, że ingerencja ta nie jest na tyle poważna, aby dostęp ten należało ograniczyć – w zakresie zapobiegania, dochodzenia, wykrywania i ścigania przestępstw kryminalnych – do walki z poważną przestępczością.

Dostęp organów publicznych do danych osobowych zatrzymywanych przez dostawców usług łączności elektronicznej stanowi ingerencję w podstawowe prawo do poszanowania życia prywatnego i do ochrony danych, ustanowione w karcie, również w braku okoliczności pozwalających uznać tę ingerencję za „poważną”. Dyrektywa wymienia jednak cele, które mogą uzasadniać uregulowanie krajowe normujące dostęp organów publicznych do tych danych i tym samym stanowiące odstępstwo od zasady poufności łączności elektronicznej. Wyliczenie to ma charakter wyczerpujący, wobec czego ów dostęp powinien odpowiadać rzeczywiście i ściśle jednemu z tych celów. Trybunał zauważył w tym względzie, że jeżeli chodzi o cel polegający na zapobieganiu, dochodzeniu, wykrywaniu i ściganiu przestępstw kryminalnych, to brzmienie dyrektywy nie ogranicza tego celu do zwalczania poważnych przestępstw, lecz odnosi się ogólnie do „przestępstw kryminalnych”.

W Wyroku z dnia 21 grudnia 2016 r., Tele2 Sverige i Watson i in. (C-203/15 i C-698/15, zob. komunikat prasowy nr 145/16) Trybunał orzekł, że jedynie walka z poważną przestępczością może usprawiedliwiać dostęp organów publicznych do danych osobowych zatrzymywanych przez dostawców usług łączności elektronicznej, których całokształt może dostarczyć bardzo precyzyjnych wskazówek dotyczących życia prywatnego osób, o których dane chodzi. Wykładnia ta była jednak uzasadniona okolicznością, że cel realizowany przez uregulowanie normujące ten dostęp powinien być powiązany z wagą ingerencji w odnośne prawa podstawowe, jaką działanie takie pociąga za sobą. Zgodnie z zasadą proporcjonalności poważna ingerencja może bowiem być uzasadniona w zakresie zapobiegania, dochodzenia, wykrywania i ścigania przestępstw karnych jedynie celem polegającym na zwalczaniu przestępczości, którą można uznać za „poważną”. Jeżeli natomiast ingerencja wynikająca z takiego dostępu nie jest poważna, to może być uzasadniona celem polegającym na zapobieganiu, dochodzeniu, wykrywaniu i ściganiu ogółu „przestępstw kryminalnych”.

Trybunał uważa, że dostęp wyłącznie do danych objętych rozpatrywanym wnioskiem nie może zostać uznany za „poważną” ingerencję w prawa podstawowe osób, o których dane chodzi, ponieważ dane te nie pozwalają na wyciągnięcie konkretnych wniosków dotyczących ich życia prywatnego. Wobec tego Trybunał stwierdził, że ingerencja, którą spowodowałby dostęp do takich danych, może zatem być uzasadniona celem polegającym na zapobieganiu, dochodzeniu, wykrywaniu i ściganiu ogółu „przestępstw kryminalnych”, bez konieczności zakwalifikowania tych przestępstw jako „poważnych”.

Wyrok TSUE z dnia 2 października 2018 r., C-207/16, Ministerio Fiscal, cvria, KP nr 141/18

Standard: 17805