Odczytanie zeznań świadka, o którym mowa w art. 182 § 1 k.p.k., któremu nie można doręczyć wezwania

Protokoły zeznań złożonych w postępowaniu przygotowawczym przez świadka określonego w art. 182 § 1 k.p.k. mogą być odczytane na rozprawie na podstawie art. 391 § 1 k.p.k., jeżeli świadkowi nie można doręczyć wezwania.

Uprawnieniu świadka wynikającemu z art. 186 § 1 k.p.k. odpowiada ciążący na sądzie obowiązek podjęcia należytych starań, aby świadek stawił się na rozprawę lub przynajmniej został o niej powiadomiony. Obowiązek ten nie sięga jednak tak daleko, by w przypadku niestawiennictwa, tylko skuteczne zawiadomienie świadka o rozprawie dawało podstawę do odczytania jego zeznania.

Brak powiadomienia o rozprawie, na której świadek miałby złożyć zeznania, nie uniemożliwia złożenia oświadczenia, o jakim mowa w art. 186 § 1 k.p.k. Nieodzownym warunkiem odczytania zeznań złożonych przez świadka w postępowaniu przygotowawczym jest to, by świadek został uprzedzony o przysługującym mu prawie odmowy zeznań (art. 191 § 2 k.p.k. w zw. z art. 182 k.p.k.).

Jeżeli po złożeniu zeznań świadek zmieni miejsce pobytu w taki sposób, że doręczenie mu wezwania będzie niemożliwe, a ponadto zmieni decyzję w kwestii skorzystania z prawa odmowy zeznań, to oczywista dla niego powinna być konieczność powiadomienia o tym organu, przed którym złożył zeznanie. W takiej sytuacji oczekiwanie przez świadka na otrzymanie wezwania na rozprawę byłoby działaniem pozbawionym sensu. Rozwiązanie przyjęte w art. 182 § 1 i art. 186 § 1 k.p.k. stanowi wyłom w dążności do realizacji zasady prawdy materialnej na rzecz ochrony interesów świadka, w szczególności więzów rodzinnych łączących go z oskarżonym, dla którego jest osobą najbliższą.

Można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że jeżeli świadkowi nie można doręczyć wezwania, to więzy łączące go z oskarżonym nie mają tak szczególnego charakteru, by wzgląd na nie uzasadniał ograniczanie podstawowej zasady procesu karnego. W końcu zauważyć należy, że dopuszczalność odczytania zeznań świadka w omawianej sytuacji nie zależy od treści tych zeznań. Niejednokrotnie zeznania osoby najbliższej są korzystne dla oskarżonego. Nie ma racjonalnego uzasadnienia uniemożliwienie procesowego wykorzystania takich zeznań świadka tylko z tego powodu, że nie można doręczyć mu wezwania na rozprawę, i to jeszcze z uzasadnieniem, że chroni to jego więzy rodzinne.

Przedstawione rozważania powyższe prowadzą do wniosku, że protokoły zeznań złożonych w postępowaniu przygotowawczym przez świadka określonego w art. 182 § 1 k.p.k. mogą być odczytane na rozprawie na podstawie art. 391 § 1 k.p.k., jeżeli świadkowi nie można doręczyć wezwania.

Postanowienie SN z dnia 21 stycznia 2003 r., II KKN 314/01

Standard: 17787 (pełna treść orzeczenia)