Spowodowanie wypadku komunikacyjnego w stanie nietrzeźwości jako rażące niedbalstwo

W sprawie nie było kwestionowane, że spełniona została podstawa ogłoszenia upadłości wnioskodawcy w postaci jego niewypłacalności. Podstawa oddalenia przedmiotowego wniosku wynikała jednak, jak słusznie uznał Sąd Rejonowy (Sąd upadłościowy), z regulacji zwartej w art. 491[4] ust. 1 p.u. - zgodnie z którym sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Powołany przepis stanowi podstawową przesłankę negatywną ogłoszenia upadłości "konsumenckiej".

Powołana regulacja stała się obowiązującą z dniem 31 grudnia 2014 r. (na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; Dz. U. z 2014 r. poz. 1306).

Podkreślić należy, że w rozumieniu projektodawców umyślność w rozumieniu wprowadzonego przepisu oznaczała objęcie zamiarem dłużnika doprowadzenia do niewypłacalności albo jej pogłębienia, a nie sam fakt umyślnego dokonania czynności, które do niewypłacalności doprowadziły (por. uzasadnienie projektu ustawy zmieniającej - Sejm RP VII kadencji; Nr druku 2265). Pojęcie natomiast rażącego niedbalstwa, w kontekście przepisu art. 491[4] ust. 1 p.u. i definicji niewypłacalności, oznacza natomiast przekroczenie podstawowych i elementarnych zasad staranności przy ocenie obecnej własnej sytuacji majątkowej i sytuacji majątkowej, która będzie istniała w czasie trwania zobowiązania.

O rażącym niedbalstwie można mówić zatem w sytuacji, gdy oceniane zachowanie odbiega od wzorcowego modelu postępowania w określonej sytuacji, i to odbiega w stopniu drastycznym. Dlatego dokonując oceny, w jakim stopniu postępowanie dłużnika stanowiło niedbalstwo, należało wziąć pod uwagę wymóg dochowania staranności, jakiej wymaga się w konkretnych okolicznościach od konkretnego dłużnika. Rażące niedbalstwo jest niezachowaniem podstawowych i oczywistych zasad ostrożności, które są jasne i wiadome dla rozsądnego człowieka, ale poziom tej oczywistości zależy też oczywiście od danego stanu faktycznego i osoby sprawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2007 r., II CSK 170/07, LEX 465906).

Przede wszystkim należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że podstawową przyczyną obecnego stanu niewypłacalności dłużnika stał się spowodowany przez niego w stanie nietrzeźwości wypadek komunikacyjny, a także jego następstwa. Pomocniczo wskazać trzeba na treść art. 425 § 2 k.c., z którego wynika, że odpowiedzialność za szkodę nie jest wyłączona gdy sprawca uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, chyba, że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy. Wina sprawcy w tym ujęciu polega na użyciu środków odurzających albo innych podobnych substancji i na doprowadzeniu przez to - z własnej woli - do zakłócenia czynności psychicznych, którego możliwe konsekwencje każdy rozsądny człowiek winien przewidywać. W tym kontekście nie można zatem zgodzić się ze skarżącym, że jego obecna sytuacja życiowa nie została przez niego zawiniona. Sam bowiem fakt kierowania przez dłużnika pojazdem w stanie nietrzeźwości należało ocenić jako naruszenie przez niego elementarnych zasad bezpieczeństwa i to w stopniu rażącym, a obecny stan niewypłacalności dłużnika jest tego konsekwencją.

W ocenie Sądu Okręgowego nawet przy założeniu, że takiego zachowania skarżącego nie można ocenić jako działania umyślnego (w rozumieniu regulacji art. 491[4] ust. 1 p.u.), to z pewnością musiałoby ono podlegać kwalifikacji jako rażące niedbalstwo, tj. przekroczenie podstawowych i elementarnych zasad staranności przy ocenie obecnej własnej sytuacji majątkowej i sytuacji majątkowej, która będzie istniała w czasie trwania zobowiązania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2007 r., II CSK 170/07, LEX 465906).

W niniejszej sprawie podstawę oddalenia wniosku dłużnika stanowił przepis art. 491[4] ust. 1 p.u. (gdzie mowa o umyślności działania lub też rażącym niedbalstwie), a w takim przypadku wyłączona była możliwość uwzględnienia wniosku nawet w sytuacji gdyby przeprowadzenie postępowania upadłościowego było uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi (co dopuszczają przepisy art. 491[4] ust. 2 pkt 4 in fine i ust. 4 p.u., lecz nie w przypadku gdy podstawę oddalenia wniosku stanowi art. 491[4] ust. 1 p.u.).

Postanowienie SO w Bydgoszczy z dnia 5 lipca 2018 r., VIII Gz 117/18

Standard: 17761 (pełna treść orzeczenia)