Odpowiednie stosowanie art. 246 k.p.k. w warunkach art. 75 § 3 k.p.k.

Art. 247 § 1 k.p.k. normuje sytuację związaną z zatrzymaniem osoby podejrzanej, a więc takiej, której nie przedstawiono jeszcze zarzutu popełnienia czynu zabronionego

Analogiczną sytuację podejrzanego - osoby, której taki zarzut już postawiono - reguluje art. 75 § 2 k.p.k. (stosowany z uwzględnieniem zasady wyrażonej w art. 71 § 3 k.p.k.). Mając na uwadze to, że w dniu 25 lutego 2011 r. Michałowi K. przedstawiono zarzut popełnienia czynu z art. 209 § 1 k.k., podstawę prawną wydania decyzji o jego zatrzymaniu stanowić powinien przepis art. 75 § 2 k.p.k. (prokurator wymienił zresztą ten przepis, wskazując podstawę prawną wydanego zarządzenia, choć błędnie połączył go ze wskazaniem art. 247 § 1 k.p.k.).

Oba przywołane przepisy, a więc art. 75 k.p.k. (w § 3 zd. 1) i art. 247 k.p.k. (w § 2) mają pewien "wspólny mianownik", którym jest odesłanie do odpowiedniego stosowania art. 246 k.p.k.

§ 3 art. 75 k.p.k., w zakresie nieuregulowanych w nim kwestii, odsyła do odpowiedniego stosowania art. 246 k.p.k. Zwrot "odpowiednio" ma tu kluczowe znaczenie, ponieważ nie odsyła wprost do przytoczonego uregulowania, lecz nakazuje je stosować na tyle, na ile jest to możliwe, dla potrzeb innej instytucji kodeksowej, jaką jest zatrzymanie z art. 75 k.p.k. Stąd oczywiste powinno być, że w art. 246 k.p.k. posłużono się określeniem "zatrzymany", gdyż przepis ten reguluje skutki czynności zatrzymania uregulowanej w art. 244 k.p.k. Czynność ta zawsze ma charakter faktyczny i wynika z konkretnych okoliczności zdarzenia, nie jest zaś następstwem zarządzenia (wydania decyzji procesowej) zatrzymania.

Z samego zatem faktu, że w przepisie art. 246 k.p.k. ustawodawca posłużył się określeniem "zatrzymany", nie sposób wyciągnąć wniosku, iż prawo do zaskarżenia decyzji o zatrzymaniu na podstawie art. 75 § 3 k.p.k. przysługuje tylko osobie faktycznie zatrzymanej.

Skoro przepis art. 75 § 3 k.p.k. wskazuje wprost, że w postępowaniu sądowym, w stosunku do oskarżonego, czynność tę podejmuje sąd w formie postanowienia, nie istnieją żadne dobre racje, dla których tej samej czynności, na podstawie tego samego przepisu, w postępowaniu przygotowawczym w stosunku do podejrzanego, nie należałoby dokonywać również za pomocą postanowienia. Należy zgodzić się z wyrażanym obecnie w doktrynie szerszym poglądem, że: "jeżeli decyzja w postępowaniu sądowym należy do sądu, a w postępowaniu przygotowawczym do prokuratora, to musi mieć postać postanowienia" 

W przypadku odpowiedniego stosowania art. 246 k.p.k. dla potrzeb instytucji z art. 75 k.p.k. ustawodawca w § 3 tego przepisu odsyła właśnie do sformułowanego tam prawa do złożenia zażalenia na zatrzymanie, wskazując podstawy tej skargi oraz organ właściwy do jej rozpoznania (stanowiąc odstępstwo od reguły wyrażonej w art. 465 § 2 k.p.k., że na postanowienie prokuratora przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy).

Skoro zaś zatrzymanie i sprowadzenie podejrzanego następuje na podstawie postanowienia, zażalenie przysługuje właśnie na to postanowienie, nie zaś na sam fakt zatrzymania.

Możliwość zaskarżenia takiego postanowienia nie rodzi po stronie prokuratora (czy sądu) obowiązku doręczenia go podejrzanemu (oskarżonemu) - jak miało to miejsce w niniejszej sprawie w przypadku postanowienia z dnia 6 lutego 2012 r. Byłaby to przecież forma uprzedzenia o planowanym zatrzymaniu i sprowadzeniu, co w dużej mierze niweczyłoby sens funkcjonowania całej instytucji. Taki zaś nie może być skutek poddania instytucji procesowej kontroli legalności i poprawności jej stosowania. Owa oczywistość, wyprowadzana przede wszystkim z celu, dla jakiego instytucja tak została unormowana, napotyka na pewien "opór" w postaci brzmienia art. 100 k.p.k., a w konsekwencji i art. 106 k.p.k. Przyjąć jednak należy, że wskazany w tych przepisach obowiązek doręczania stronom postanowień, w tym również tych wydanych w trybie art. 75 k.p.k., nie oznacza obowiązku uczynienia tego przed zatrzymaniem podejrzanego (oskarżonego), ale może to również nastąpić wraz z dokonaniem tej czynności.

Postanowienie SN z dnia 29 października 2012 r., I KZP 14/12

Standard: 17695 (pełna treść orzeczenia)