Prawo do odmowy zeznań w razie wielości oskarżonych
Prawo do odmowy składania zeznań (art. 182 k.p.k.)
Prawo odmowy składania zeznań przysługuje jedynie w odniesieniu do tego oskarżonego którego relacje ze świadkiem dotyczą sytuacji o której mowa w art. 182 § 1 kpk. Ta generalna zasada podlega jednakże istotnemu ograniczeniu. Jak podkreślił to SN w postanowieniu z dnia 4.07.2012 r. sygn. IIIKK 162/12 – „zasada ta działa jednakże tylko wówczas gdy możliwe jest oddzielenie zeznań tego świadka względem innych oskarżonych tak, by relacje procesowe dotyczące tych oskarżonych nie pogarszały sytuacji osoby najbliższej dla świadka występującego w charakterze współoskarżonego. A zatem kiedy przedmiotem rozpoznania są zachowania kilku oskarżonych dokonane w ramach tego samego zdarzenia wówczas uchylając zwolnienie świadkowi, który korzysta z prawa odmowy zeznań, należy zwolnieniem objąć całość zdarzenia a nie tylko działania osoby najbliższej”. Nie da się bowiem swobodnie zeznawać o zajściu uważając aby opuścić te fragmenty w których mogą zostać poruszone zachowania osoby najbliższej.
Wyrok SO w Jeleniej Górze z dnia 25 października 2013 r., VI Ka 206/13
Standard: 17693 (pełna treść orzeczenia)
Zasadą jest wprawdzie to, że sprawie, w której występuje wielu oskarżonych, prawo do odmowy składania zeznań przysługuje jedynie w odniesieniu do tego oskarżonego, którego relacje ze świadkiem rodzą uprawnienie, o którym mowa w art. 182 § 1 k.p.k. W odniesieniu zaś do pozostałych oskarżonych świadek ten obowiązany jest składać zeznania. Zasada ta działa jednakże tylko wówczas, gdy możliwe jest oddzielenie zeznań tego świadka względem innych oskarżonych tak, by relacje procesowe dotyczące tych oskarżonych nie pogarszały sytuacji osoby najbliższej dla świadka, występującej w charakterze współoskarżonego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 1984 r., IV KR 173/84, OSP 1985/6/114).
Za zbyt rygorystyczne należy uznać jednostkowe i krytykowane przez doktrynę (zob. R. A. Stefański i in., Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz, Warszawa 1998, teza 8 do art. 182 k.p.k.) stanowisko, wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 1987 (III KR 495/86, niepubl.), które nie uwzględnia celu regulacji art. 182 § 1 k.p.k., jakim jest zapobieżenie konfliktowi sumienia spowodowanego sprzecznością między powinnością względem wymiaru sprawiedliwości a obowiązkiem lojalności względem osób najbliższych dla świadka. Chociaż przepis ten ma charakter wyjątkowy, co nakazywałoby wykładnię literalną art. 182 § 1 k.p.k., to jednak jego wykładnia i stosowanie powinny respektować ratio legis tej regulacji. Odmienne stosowanie tego przepisu w wielu sprawach, w których występuje kilku oskarżonych doprowadziłoby do niedopuszczalnego w świetle zasady równości wobec prawa różnicowania uprawnień świadka w zależności od występującego w sprawie układu procesowego.”
Postanowienie SN z dnia 4 lipca 2012 r., III KK 162/12
Standard: 17098
Standard: 40370