Wyłączenie ze względu ma uprzednie wydanie zarządzenie o odmowie przyjęcia środka odwoławczego

Zgodnie z art. 40 § 1 pkt. 6 k.p.k. od udziału w sprawie wyłączony jest sędzia, który „brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie”, co oznacza, że zakaz orzekania przez tego samego sędziego odnosi się wyłącznie do rozpoznania środka odwoławczego wniesionego od orzeczenia (zarządzenia), które tenże sędzia wydał. W realiach przedmiotowej sprawy oznacza to, że sędziego, który wydał zarządzenie odmawiające przyjęcia apelacji, obowiązywałby zakaz rozpoznania zażalenia wniesionego od tegoż zarządzenia, natomiast – mocą art. 40 § 1 pkt 6 k.p.k. – sędzia ten nie jest wyłączony od rozpoznani sprawy w jej głównym nurcie.

Przeciwko takiej interpretacji nie przemawia żadna z reguł wykładni. Ewentualne zastrzeżenia rodzące się na tle zapisu art. 40 § 1 k.p.k. in principio, w myśl którego sędzia, w razie stwierdzenia określonej sytuacji, podlega wyłączeniu „od udziału w sprawie” – co mogłoby sugerować całkowity zakaz orzekania przez sędziego co do jakichkolwiek kwestii występujących w sprawie, o ile tylko sędzia wydał zaskarżone rozstrzygnięcie – „tracą na znaczeniu, gdy się weźmie pod uwagę, że zapis ten, zawarty w części wstępnej unormowania, stanowi ogólną formułę, która przystaje do wszystkich wypadków wyłączenia sędziego wymienionych w kolejnych jego punktach i spina klamrą różne sytuacje wywołujące stan określany jako iudex inhabilis” (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2006 r., V KZ 29/06, LEX nr 191175).

Przepis pkt 6 § 1 art. 40 k.p.k. formułę tę jednak konkretyzuje (uściśla), sprowadzając kwestię wyłączenia od „udziału w sprawie" do wypadku orzekania w przedmiocie zaskarżonego rozstrzygnięcia. Znajduje to swoje uzasadnienie w założeniu, leżącemu u podstaw omawianego unormowania, że nie można byłoby od nikogo wymagać zachowania obiektywizmu, gdyby przyszło mu orzekać w kwestii zasadności wydanego przez siebie orzeczenia lub zarządzenia (P. Hofmański, red., Kodeks postępowania karnego, Komentarz, Warszawa 2004, t. I, s. 242 – 243).

Za trafnością przedstawionego wyżej stanowiska przemawia również brzmienie § 3 art. 40 k.p.k., regulującego kwestię wyłączenia od orzekania w wypadku, gdy sędzia brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub kasacją, w myśl którego sędzia nie może orzekać nie tylko w przedmiocie samej merytorycznej zasadności skargi lub wniosku złożonego od wskazanego orzeczenia, lecz również jest on wyłączony od wydawania wszelkich rozstrzygnięć „co do tego wniosku lub kasacji", a zatem i tych, które dotyczą formalnych warunków ich dopuszczalności. Jak widać, ustawodawca nie uznał za wystarczającą formuły o wyłączeniu sędziego „od udziału w sprawie", zawartej w art. 40 § 1 k.p.k. in principio, wyraźnie precyzując zakres wyłączenia sędziego od orzekania w omawianym wypadku, i to w sposób odmienny – zwłaszcza w zestawieniu z brzmieniem pkt 6 § 1 art. 40 k.p.k., będącego przedmiotem zainteresowania we wskazanym zakresie.

W opisanym przypadku nie zachodzi też podstawa do wyłączenia sędziego na podstawie art. 41 § 1 k.p.k. Wydane zarządzenia o odmowie przyjęcia środka odwoławczego dotyczyły kwestii formalnych. Sędzia nie zajął w nich stanowiska co do meritum sprawy, tj. zasadności, czy też bezzasadności oskarżenia.

Postanowienie SN z dnia 18 listopada 2010 r., II KK 129/10

Standard: 17683 (pełna treść orzeczenia)