Charakterystyka samorządu zawodowego

Zgodnie z art. 17 Konstytucji funkcjonować mogą "samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego" (ust. 1) oraz "inne rodzaje samorządu" (ust. 2). Owe "inne rodzaje samorządu" określone w ust. 2 obejmują również, a contrario, samorządy zawodowe osób wykonujących zawody niemające charakteru zawodów zaufania publicznego.

Ustawodawca może zdecydować o powołaniu samorządu zawodowego, o którym mowa w art. 17 ust. 2, którego zadania będą służyć ochronie praw tych osób. Działanie samorządów tego rodzaju jest wyrazem tworzenia się społeczeństwa obywatelskiego.

Konstytucja nie określiła celów samorządów tworzonych na podstawie art. 17 ust. 2 Konstytucji, ustanowiła natomiast pewne granice ich aktywności. Uprawnienia samorządu nie mogą więc ograniczać wolności, o której mowa w art. 65 ust. 1 Konstytucji, np. przez nadawanie prawa do wykonywania zawodu. Podobnie uprawnienia te nie mogą ograniczać wolności działalności gospodarczej (art. 22 Konstytucji), obejmującej, w ogólnym ujęciu, wolność wyboru, wolność wykonywania działalności gospodarczej oraz swobodę umów zawieranych w ramach jej prowadzenia. 

Jeśli więc ustawodawca przyjmuje, że dana profesja nie jest zawodem zaufania publicznego, musi konsekwentnie uznać, że istnienie samorządu zawodowego, który ograniczałby wolność wykonywania zawodu lub działalności gospodarczej, jest niedopuszczalne.

Wyrok TK z dnia 24 marca 2015 r., K 19/14

Standard: 417 (pełna treść orzeczenia)

Samorządy zawodowe są powołane do reprezentowania interesów zawodowych, społecznych i gospodarczych osób wykonujących dany zawód. W przeciwieństwie do organizacji związkowych, w których udział ma charakter dobrowolny, przynależność do samorządu ma charakter obowiązkowy. Powstaje z chwilą nabycia uprawnień do wykonywania określonego zawodu. Ustawodawca z reguły określa cechy znamienne dla danego samorządu. Są to niezależność w wykonywaniu zadań oraz niezależność w działalności statutowej od organów administracji państwowej, samorządu terytorialnego i innych organizacji (np. związków zawodowych i związków pracodawców). Niezależność ma zapewnić funkcjonowanie organizacji zawodowych w sposób wolny od ingerencji organów administracyjnych.

Samorządy zawodowe realizują tylko zadania określone przez państwo. Ustawodawca statuując określony samorząd, określa jego nazwę (np. samorząd lekarzy, weterynarzy, itp.), zasięg terytorialny, zadania, kwestie nabywania członkostwa, strukturę organizacyjną i zasady prowadzenia działalności finansowej i gospodarczej.

Orzeczenie TK z dnia 25 listopada 1996 r., K 12/96

Standard: 418 (pełna treść orzeczenia)