Obowiązek poddania się badaniom psychiatrycznym i jego egzekwowanie
Obowiązki oskarżonego w postępowaniu dowodowym (art. 74 § 2 - 3a k.p.k.)
Zatrzymanie J. B., który już na wstępie zadeklarował, że nie podda się badaniom psychiatrycznym nie tylko, że nie było "niewątpliwie niesłuszne" w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k., ale uzasadnione w treścią przepisu art. 247 § 1 k.p.k., znajdując też wystarczające uprawdopodobnienie w zakresie sprawstwa czynów przez niego popełnionych, będących przedmiotem dochodzenia. Zatrzymanie i doprowadzenie na badania było jedynym sposobem na wyegzekwowanie od J. B. obowiązku, któremu każdy podejrzany - z mocy art. 74 § 2 pkt 2 k.p.k. powinien się poddać.
W myśl art. 74 § 2 pkt 2 k.p.k. oskarżony ma on obowiązek poddania się takim badaniom, co należy interpretować jako co najmniej obowiązek stawiennictwa na nie, który - w razie niepodporządkowania się - może być egzekwowany w trybie art. 247 § 1 k.p.k. Nie trzeba odwoływania się do literatury fachowej by stwierdzić, że obserwacja zachowań behawioralnych badanego, który nie chce współpracować z biegłymi, stanowi dla tych biegłych również istotną i cenną wiedzę, pomocną w wydaniu końcowej opinii, która w kwestiach oceny stanu poczytalności nie może opierać się na analizie wyłącznie dostępnej dokumentacji medycznej.
Wyrok SA w Białymstoku z dnia 12 marca 2015 r., II AKa 27/15
Standard: 17647 (pełna treść orzeczenia)
W literaturze z zakresu psychiatrii sądowej wskazuje się, iż dla stwierdzenia stanu zdrowia psychicznego oskarżonego "w zasadzie wystarczające jest przeprowadzenie badania ambulatoryjnego, często kilkudniowego, na terenie zakładu służby zdrowia lub na terenie oddziału psychiatrycznego w areszcie śledczym".
Badanie stacjonarne powinno być stosowane "w wyjątkowych sytuacjach, gdy zachodzi konieczność zastosowania badań dodatkowych lub wyjaśnienia wątpliwości niemożliwych do stwierdzenia nawet w kilkudniowym badaniu ambulatoryjnym. Dotyczy to szczególnie takich sytuacji, gdy podejrzewamy wcześniej nie zdiagnozowaną psychozę, padaczkę lub symulację badanego" (J. Heitzman, Konstrukcja opinii sądowo-psychiatrycznej [w:] Postępowanie karne i cywilne wobec osób zaburzonych psychicznie. Wybrane zagadnienia z psychiatrii, psychologii i seksuologii sądowej, red. J. K. Gierowski i A. Szymusik, Kraków 1996, s. 54).
W psychiatrii sądowej przyjmuje się , że badanie połączone z obserwacją psychiatryczną powinno być metodą ostateczną, stosowaną w razie niemożności wyjaśnienia wątpliwości diagnostycznych za pomocą metod mniej inwazyjnych, szeroko rozwiniętych i udoskonalonych w ostatnim czasie. Warto zauważyć, że doświadczenia Collegium Medium Uniwersytetu Jagiellońskiego dowodzą, że nawet w najtrudniejszych, najbardziej skomplikowanych sprawach, wystarczające jest posłużenie się badaniem ambulatoryjnym, odpowiednio długo trwającym. Obserwacja w warunkach szpitalnych musi jednak pozostać, gdyż nikt nie kwestionuje, że są wypadki, w których okazuje się ona niezastąpioną metodą badania stanu zdrowia psychicznego.
Wyrok TK z dnia 10 lipca 2007 r., SK 50/06
Standard: 4091 (pełna treść orzeczenia)
Niesłuszny jest pogląd Sądu Wojewódzkiego, że przepis art. 65 par. 1 pkt 2 KPK uprawnia do przymusu bezpośredniego wobec oskarżonego, który odmawia współpracy z biegłymi przy badaniach psychiatrycznych. Odmowa poddania się badaniom psychiatrycznym przez oskarżonego nie może stanowić przesłanki umieszczania go na obserwacji.
Postanowienie SA w Katowicach z dnia 3 czerwca 1992r., II AKz 70/92
Standard: 17821