Bezskuteczność w stosunku do masy upadłości obciążenia rzeczowego (art. 130 p.u.)

Upadły, który udzielił poręczenia, a następnie zabezpieczył wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy poręczenia, poprzez ustanowienie hipoteki na swojej nieruchomości, jest dłużnikiem osobistym zabezpieczonego wierzyciela w rozumieniu art. 130 ust. 1 p.u.n.

Użyte w art. 130 p.u.n. pojęcie dłużnika osobistego nawiązuje do ogólnej regulacji prawa cywilnego w tym zakresie i nie ma autonomicznego znaczenia w prawie upadłościowym i naprawczym. Jest ono zatem związane z zasadą odpowiedzialności za dług i oznacza, że dłużnikiem osobistym jest osoba, która za dług odpowiada całym swoim majątkiem. Istota poręczenia polega na zaciągnięciu wobec wierzyciela innego dłużnika (zobowiązanie główne) dodatkowo zobowiązania do wykonania obciążającego go obowiązku na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Poręczyciel zaciąga w związku z tym własne zobowiązanie, odrębne od zobowiązania głównego, jednakże zależne od istnienia zobowiązania głównego. Jego wykonanie prowadzi natomiast do spłaty długu cudzego.

Należy przyjąć, że na skutek poręczenia dochodzi do powstania osobistej odpowiedzialności poręczyciela, gdyż przepisy dotyczące poręczenia nie wprowadzają w tym zakresie innych zasad dla jego odpowiedzialności. Takie stanowisko przeważa także w literaturze. Z wypowiedzi judykatury na temat charakteru odpowiedzialności poręczyciela wymaga odnotowania postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 sierpnia 2008 r., I CSK 50/08, w którym przyjęto, że poręczyciel jest dłużnikiem osobistym, o którym mowa w art. 97 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. W przepisie tym, podobnie jak w art. 130 p.u.n., ustawodawca ograniczył się do samego użycia pojęcia dłużnika osobistego, bez akcentowania, że może mieć ono rozumiane odrębnie przy stosowaniu przepisów odnoszących się do wygaśnięcia hipoteki.

Treść art. 130 p.u.n. wskazuje jednoznacznie, że dla możliwości jego zastosowania istotny jest wyłącznie osobisty charakter odpowiedzialności podmiotu, który ustanowił hipotekę, bez względu na przyczyny zaciągnięcia zobowiązania, którego wykonanie zabezpiecza ustanowiona hipoteka. Takiej wykładni tego przepisu nie sprzeciwia się wzgląd na interesy innych wierzycieli upadłego, gdyż nie wyłącza ona możliwości podważenia skuteczności wobec nich - na ogólnych zasadach - czynności upadłego związanych z zaciągnięciem zobowiązań powodujących jego odpowiedzialność osobistą, zdziałanych z pokrzywdzeniem wierzycieli upadłego.

Uchwała SN z dnia 8 sierpnia 2012 r., III CZP 42/12

Standard: 17557 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy